Özel gereksinimli öğrenci kimdir?

Bireysel özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteren bireyler özel eğitime gereksinim duyarlar. Özel eğitime gereksinim duyan öğrencilerin eğitim uygulamalarından biri de kaynaştırma yoluyla eğitimdir.

Kaynaştırma nedir?

Kaynaştırma eğitimi denilinceakla özel eğitime gereksinimi olan öğrencinin normal eğitim sınıfında normal gelişim gösteren akranlarıyla eğitim görmesi gelmektedir. Ancak kaynaştırma eğitimi, özel gereksinimli öğrencilerle normal gelişim gösteren öğrencilerin birlikte-aynı sınıfta eğitim almasından ibaret değildir. Kaynaştırmayı yönetmelikte olduğu gibi “özel eğitim gerektiren bireylerin, yetersizliği olmayan akranları ile birlikte eğitim ve öğretimlerini resmi ve özel okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yaygın eğitim kurumlarında sürdürmeleri esasına dayanan, destek eğitim hizmetlerinin sağlandığı özel eğitim uygulamaları” olarak tanımlamak doğru olacaktır.

Kaynaştırma eğitiminin başarısı öğretmenlere, ailelere, öğrencilere sunulan destek eğitim hizmetinin niteliğine bağlıdır. Destek eğitim hizmetleri ise sınıf içi ve sınıf dışı hizmetler olarak ikiye ayrılmaktadır. Sınıf içi destek eğitim hizmetleri öğretmene özel eğitim danışmanlığı, özel eğitim öğretmeni yardımı, sınıfta yardımcı öğretmen uygulamalarını içerirken; sınıf dışı destek eğitim hizmetleri ise kaynak odada özel eğitim ve gezici özel eğitim öğretmeni desteği uygulamalarını içermektedir. Destek eğitim hizmetleri sunulmadan yapılmaya çalışılan kaynaştırma uygulamaları; öğretmenlerin özel gereksinimli öğrencinin eğitiminde sorun yaşamalarına, öğrencilerin de eğitimden yeterince yararlanamamalarına neden olmaktadır.

Kaynaştırma neden gereklidir?

Kaynaştırma yoluyla eğitim özel gereksinimli öğrencilerin sahip oldukları hukuki bir haktır. Eğitimde fırsat eşitliğinin bir gereğidir. Bunun yanında bu şekilde yapılan eğitimin özel gereksinimli öğrenciler ve ailelerine, normal gelişim gösteren öğrenciler ve ailelerine, sınıf öğretmenlerine çeşitli yararları vardır.

Özel gereksinimli öğrenciler bu şekilde eğitim aldıklarında normal gelişim gösteren akranlarıyla daha fazla etkileşime girdiklerinden onları gözleyerek öğrenme fırsatına sahip olurlar, sosyal becerilerini daha fazla geliştirirler, sağlanan destek eğitim ile daha fazla akademik amaç gerçekleştirirler. Özel gereksinimli çocuğu olan aileler ise kendilerini ve çocuklarını daha az soyutlanmış hissederler, diğer aileler ile olumlu ilişkiler geliştirirler, çocuklarına yönelik algıları olumlu yönde değişir. Normal gelişim gösteren öğrenciler özel gereksinimli olan öğrencilerle etkileşime girdiklerinde engelliliğe ve farklılıklara olan bakış açıları değişir, empati kurma becerileri gelişir, güçlüklere ve farklılıklara karşın başarılı olan bireyleri tanıma fırsatı bulurlar. Normal gelişim gösteren öğrencilerin aileleri ise özel gereksinimli çocuğu olan ailelerle tanışarak onlara katkıda bulunabilir, çocuklarına da farklılıkları ve onlara saygı duymayı öğretebilirler. Sınıf öğretmenleri ise sınıf ortamını, öğretimlerini bireysel farklılıklara göre düzenleyebilme ve ilgili diğer çalışanlarla (özel eğitim öğretmeni, rehber öğretmen vb.) işbirliği yapma becerilerini geliştirirler.

Kaynaştırma eğitiminde okula kayıt-kabul süreci nasıldır?

Özel gereksinimli öğrencilerin okul öncesi veilköğretimokullarınakayıtları zorunludur.Bu öğrencilerin okul ve kurumlarakayıtlarında özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından yerleştirme kararı alınmış olmasışartı aranmaz. Herhangi bir okul öncesi kuruma ya da ilkokula kayıt için başvuran öğrencinin kaydı yönetmelik gereği yapılmalıdır. Daha sonra gerekli düzenlemeler yapılmasına ve önlemler alınmasına karşın kaynaştırma eğitiminde uyumsuzluk yaşanırsa durumla ilgili olarak il/ilçe milli eğitim müdürlüğü ve rehberlik araştırma merkezi gibi ilgili birimlere öğrencinin yönlendirmesi yapılır.

Başarılı bir kaynaştırma için neler gereklidir?

•   Bütün okul çalışanları, sınıf öğretmenleri, normal gelişim gösteren öğrenciler ve veliler özel gereksinimli öğrencilere karşı kabul edici ve destekleyici olmalıdır. Bunun için gerekli sosyal kabul çalışmaları yapılmalıdır.

•   Sınıflar özel gereksinimli öğrenciler de dahil tüm öğrencilerin gereksinimleri karşılayacak ve öğrenmelerini kolaylaştıracak şekilde düzenlenmelidir.

•   Sınıf öğretmenine ve özel gereksinimli öğrencilere yönelik destek özel eğitim hizmetleri sağlanmalıdır.

•   Sınıflarda özel gereksinimli öğrencilerin akademik ve sosyal etkinliklere katılmalarına fırsat verilmelidir.

•   Tüm velilerle işbirliği yapılmalıdır.