Ne zaman?

• Çocuğunuzda her zamankinden farklı, onun hayat kalitesini ve/ya sizin hayat kalitenizi düşüren, iki-üç haftadan daha uzun süreli bir değişiklik görüyorsanız; örneğin uyku düzeni alt üst olduysa, eskiye kıyasla birden hırçınlaştıysa. Bu değişikliği bazen açıklayamıyor olabilirsiniz, bazen ise siz bu değişikliğin nedenine dair fikir sahibi olmakla birlikte ne yapacağınızı bilemiyor olabilirsiniz.

• Çocuğunuzun gelişimi ile ilgili ters gittiğini ya da geri kalmaya başladığını hissettiğiniz bir şey varsa; altına kaçırmalar, göz temasının azalması gibi.

• Çocuğunuzun hayatında büyük değişiklikler olduysa ya da olacaksa: Boşanma, doğum, doğal afet, ölüm, eve yeni yerleşen biri gibi durum ve olaylar küçük çocuklar için anlamlandırması zor değişikliklerdir. Böylesi durumlarda terapi yardımı almak zorunlu değildir, ama çocuğunuz risk altında olacağı için iyi gözlemlemek gerekir.

Neden?

• Özellikle bebeklik ve erken çocukluk dönemleri, gelişimin en hızlı olduğu zamanlar olduğu ve ruhun da bedenin de temel gelişimi bu dönemlerde tamamlandığı için bir aksama olduğunda yardım almak ileri yaşlarda yardım almaya kıyasla daha önemlidir. Çocuğunuzu götürdüğünüz uzman, deneyimli olduğu için yaşadığınız sorunu anlayacak ve sorunla başa çıkmanızı kolaylaştıracaktır.

• Bazen aileler çocuklarının yaşadığı sorunlar için terapistin onları suçlayacağını düşünür ve terapi süreci başlatmaya çekinirler. Anne ve babanın çocukları çok etkilediği ve bazen çocukların yaşadığı sorunlarla doğrudan ilişkisinin olduğu doğrudur, ama terapistin görevi ve niyeti hiçbir zaman danışanlarından birini suçlamak ve taraf tutmak değildir. Terapist, sadece yaşanan sorunların çözülmesi için yardımcı olur.

Nasıl?

• Çocuğa terapiye gideceğini mutlaka önden söyleyin ve ona neyle karşılaşabileceğine dair basit bir açıklamada bulunun: “Bugün birine gideceğiz. Onun bir odası ve oyuncakları var, konuşarak ve oynayarak senin gibi küçük çocuklara yardım ediyor.” gibi. Asla yalan söylemeyin, nereye gideceğinizi çocuğunuzdan gizlemeyin.

• İlk seansınızda kimin gideceği terapistinizin çalışma tercihlerine bağlıdır. Bazı terapistler önce anne-babayla, bazıları önce çocukla görüşmeyi tercih ederler; bazı terapistler ise tüm aileyi bir arada görerek başlamak isterler. İlk seansta terapistiniz sizi ve çocuğunuzu yakından tanımak isteyecektir: Doğum öncesi ve doğum sonrası bilgileri, yürüdüğü-konuştuğu zamanlar, geçirdiği hastalıklar, evdeki bireylerle ve yaşıtlarıyla ilişkisi gibi sorular sorabilir. Aynı zamanda bazı testler isteyebilir.

• Babalar genelde terapi sürecine dahil olmaya isteksiz. Halbuki babanın hem kız hem de erkek çocuklar için önemini ne kadar vurgulasam az olur. Babanın çocuklarının yaşamındaki aktif varlığı ile erkek çocuklar “erkek” kimliğini edinirken babayı örnek alıyorlar; kız çocuklar içinse babayla ilişki hayatına girecek olan tüm erkeklerle ilişkisini şekillendiriyor. Anne-baba ilişkisinin çocuklar için başka bir model olduğunu da hatırlarsak, babanın çocuğun yaşamının her alanında olmasının ne kadar değerli olduğunu görmüş oluruz. Bu nedenle çocuk bir problem yaşadığında çözüm için sadece annelere değil, babalara da çok önemli görevler düşüyor. Başka bir açıdan bakarsak, ev içinde çocuğun kuralları ve seçimleri öğrenip disiplin kazanabilmesi için anne ve babanın aynı netlikte duruyor olması gerekli. Terapistle sadece anne bağlantıya geçtiğinde evde anne ve baba farklı duruşlarda oluyorlar ve bu çocuğu daha da kötüye götürüyor. Kısacası, anne kadar babanın da seanslara gelmesi gerekli.

Nerede?

• Hastanelerin çocuk psikiyatrisi bölümlerinde,
• Psikolojik danışmanlık ve eğitim merkezlerinde,
• Rehberlik ve araştırma merkezlerinde,
• Kadın ve aile sağlığı merkezlerinde,
• Belediyelerin toplum ruh sağlığı merkezlerinde,
• Derneklerde.

Ne?

• Bazen yaşanan sorunlar uzman çocukla terapi sürecine girmeden bile çözülebilir. Bazı çocuk terapistleri ilk seanslarını anne ve babayı dinlemeye ayırırlar. Terapist, bu seanslarda anne-babaya müdahale ederek ve çeşitli stratejiler öğreterek sorunu çözmeyi deneyebilir.

• Çocuklarla yapılan terapiler çok çeşitli olmakla birlikte genelde oyun, oyuncak ve sanat malzemeleri kullanımını esas alır. Biz yetişkinler nasıl kelimeler kullanıyorsak, çocukların da kendini oyunla ve sanatla ifade ettiğine inanılır. Bilinen ve yaygın biçimde kullanılan terapilerden bazıları çocuk merkezli oyun terapisi, bilişsel davranışçı terapi, filial terapi, sanat terapisi ve psikanalitik çocuk terapisidir.

• Eğer çok sıkıştırılmış bir süreç değilse, çocuklarla yapılan terapilerin çoğu en az 6-7 seans sürer. Sürecin ne kadar devam edeceği çocuğunuzun yaşadığı soruna, sizin sürece dair inancınız ve desteğinize ve terapistinizin uyguladığı terapi modülüne göre değişir. Çocuğun olduğu ilk iki-üç görüşme çocuğun odaya, terapiste ve sürece alışma görüşmeleridir; çocuk ancak terapiye alıştığında sorunla çalışılabilir.

• Görüşmeler haftada bir gerçekleşir fakat bazı terapistler daha sık ya da daha seyrek görüşmeler yapabilirler. Görüşmelerin sıklığı terapi sürecinin bitmesine doğru azalabilir.

Kime?

• Çocuğunuzu götüreceğiniz terapistin lisans eğitimine ek olarak gelişim psikolojisi, klinik psikoloji, psikiyatri, rehberlik ve psikolojik danışmanlık gibi alanlarda uzmanlık almış olması, ve/ya 50 saatten az olmamak koşuluyla çocuklarla psikoterapi konusunda verilmiş bir eğitime ait sertifika sahibi olması aramanız gereken önemli bir özelliktir. Uzmanın talep ederseniz size eğitim geçmişine dair bilgi verme zorunluluğu vardır.

• Uzmanlığını aldığı alan az önce saydığım alanlardan farklı olan ya da yeterli bir sertifika eğitimi almamış olan kişileri, bu kişiler hakkında ne kadar çok övgü duyarsanız duyun ya da ne kadar ünlü olurlarsa olsunlar tercih etmeyin.

• Sizi veya çocuğunuzu tanıyan kişilerden psikoterapi hizmeti almayın. Uzmanın çocuğunuzu ya da sizi tanıyor olması, onun soruna bakışını ve müdahalesini olumsuz yönde etkileyebilir.

• Eğer çocuğunuzun yaşadığı sorunu biliyorsanız, öncelikle bu konuda uzmanlaşmış birini araştırın.

• Eğer terapistinizin etik dışı bir davranışına ya da söylemine şahit olduysanız mutlaka ilgili derneğe ya da odaya şikayette bulunun. Psikologlar için Türk Psikologlar Derneği, Psikiyatristler için Türk Tabipleri Birliği’ne, Psikolojik Danışmanlar için Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği’ne başvurabilirsiniz.

Uzm. Kl. Psk. Nazlı Akay

Twitter: @ruhtercumani