Ameliyat hem çocuk hem de aile için başlı başına endişe kaynağıdır. Çocuğun anestezi alacak olması, ameliyat sonrasında yaşanabilecek sorunlar, çocuğun vereceği tepkiler aile için muammadır. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki ameliyat öncesi çocuk ve ailenin yaşadığı kaygının yüksek olması ameliyat sonrasının da zorlu geçmesine neden olmaktadır. Burada en önemli iş tabii ki öncelikle ebeveynlere sonra da hekim ve hemşirelerimize düşüyor. Sağlık personelinin ameliyata dair verdiği bilgiler ve bunların veriliş tarzı ailenin kaygısını da belirleyen bir faktördür. Peki ameliyat kararı çıktı, doktorumuzdan gerekli bilgileri aldık. Şimdi ne yapacağız? Öncelikle bu karara ailenin hazırlanması çok önemlidir. Ailenin kaygısı bulaşıcıdır, çocuğa da yansır. Aile ameliyat öncesi hazırlıklar, ameliyat, varsa yoğun bakım süreci ve ameliyat sonrasındaki süreçle ilgili tüm bilgileri sağlık personelinden öğrenmelidir. Böylece bilgisi artan ebeveynlerin ameliyat süreciyle baş etmeleri de daha rahat olur.

Aileyi kaygılandıran nedir?

Çocuğun yaşadığı süreçlere müdahale edememe

Kayıp korkusu

Çocukla yeterince iletişim kuramama

Ameliyat sonrası çocuğun yaşayacağı fiziksel ve duygusal değişimlerle başa çıkma

Çocuğu kaygılandıran nedir?

Bedeninde ağrı ve rahatsızlık hissi

Hareketlerin kısıtlanması

Ebeveynlerden ayrılma

Yabancı bir yerde tanımadığı kişilerle birlikte bulunma (ameliyathane, yoğun bakım vs..)

Sınırlamaların olması (cihazlara bağlı olma, serum, nebulizatör gibi medikal desteklerin varlığı)

Ne olacağını bilememe, belirsizlik

Ameliyat öncesinde çocuğuma nasıl davranmalıyım?

Ameliyat öncesi psikolojik hazırlık çocuğun uyumu açısından oldukça önemlidir. Yapılacak açıklama ve müdahaleler çocuğun yaşına göre değişkenlik gösterebilir. Ameliyat sürecinde sakin ve krizle baş etme becerisi yüksek olan ebeveynin aktif olması tercih edilir.

Ameliyat öncesinde öncelikle ebeveyne sonra da çocuğa ameliyathane ve servis ortamının tanıtılması gerekmektedir. Tanıtım esnasında ameliyat için nasıl bir hazırlık yapılacağı, ameliyathanede neler yapılacağı ve ameliyattan sonra nasıl bir bakım uygulanacağına dair kısa ve anlaşılır bilgi verilmesi gerekmektedir.

Ebeveynin ameliyat öncesinde çocuğa neler olacağını uygun bir dille anlatması çocuğun kaygılarını azaltabilmektedir. Bunu yapmanın en iyi yolu oyundan geçer. Oyun, çocuğa duygularını ve kaygılarını ifade etme olanağı verir. Neden ameliyat olduğunu ve sonrasındaki süreci zihninde netleştirmesini sağlar. Oyuncak bebekler, kuklalar ve doktor malzemelerinden oluşan oyuncaklar bunun için kullanılabilir. Oyuncak bebeğin üzerinde çocuğa ameliyat olacağı bölgeye neler yapılacağı çocuğun yaşına uygun bir dille anlatılmalıdır. Eğer çocuk tıbbi malzemeleri tanımıyorsa öncelikle tıbbi oyuncakların tanıtımı yapılabilir. Çocuğun neden ameliyat olduğunu bilmesi önemlidir. “…………senin sık sık hastalanmana ve ilaç kullanmana neden oluyor. Seni sürekli rahatsız ediyor. Senin daha az hastalanman ve rahat etmen için doktorunun bu ameliyatı yapması gerekiyor. Böylece daha az ilaç kullanacaksın, daha sağlıklı olacaksın ve arkadaşlarınla daha çok oynayabileceksin.” Aynı şekilde ameliyat sonrasında da hemşire çocuğa uygulayacağı tedavi için oyuncak bebekler üzerinden açıklama yapabilir.

Sağlıkla ilgili hikaye kitaplarının okunması da ameliyat öncesi dönemde sıklıkla kullanılan yöntemlerden biridir. Kitaplar büyük resimli olup, hastalık, sağlık ve hastane ortamıyla ilgili bilgileri içermelidir. Böylece çocuğun hastane ortamına zihinsel olarak hazırlanması da kolaylaşmaktadır.

Çocuğu en çok kaygılandıran konu ağrı ve acıya dair yaşayacaklarıdır. “Korkma hiç acımayacak” şeklinde bir yaklaşım gerçeği yansıtmaz. Çocuğun ebeveyne olan güvenini sarsar. Bu nedenle “Ağrı ya da acı hissedebilirsin ama bu senin dayanabileceğin bir ağrı olacak. Ağrı hissettiğinde bana mutlaka haber ver. Hemşire abla gelip ağrını azaltmak için ilaç verecek.” şeklinde bir yaklaşım daha uygun olacaktır.

Ameliyatla ilgili bilgiler çocuğa ne zaman verilmeli?

Yapılan araştırmalara göre 1-3 yaş dönemindeki çocuklara 1-2 gün önceden bilgi vermek uygundur. Çünkü bu yaş döneminde çocukta zaman kavramı henüz gelişmemiştir.   3-6 yaş döneminde ise 3-5 gün önceden hazırlığın yapılması uygundur. Böylece çocuğa kaygı duyduğu konuyla ilgili sorular sorma fırsatı da verilmiş olunur.

Ameliyat Günü

Ameliyat günü hem aile hem de çocuk için kaygının en yüksek olduğu gündür. Ailenin sakinliğini koruması, endişelerini çocuğa yansıtmaması gerekmektedir. Çocuk her ne kadar ameliyata hazırlanmış olsa da güvende hissetme arzusu içindedir. Ebeveyn çocuğa ameliyat sırasında nerede bekleyeceğini göstermeli ve çocuk uyandıktan sonra mutlaka yanında olacağının teminatını vermelidir. Ebeveynin anestezik madde verilene kadar çocuğun yanında olması da çocuğun kaygısını azaltan bir faktördür.

Ameliyat Sonrası

Ameliyat sonrası bakımda neyin neden yapıldığı çocuğa mutlaka açıklanmalıdır. Hatta bazı durumlarda seçimler yapmasına izin verilmelidir. Sevdiği, keyif aldığı oyuncaklar hastane odasında mutlaka bulundurulmalıdır. Oda çocuğun ilgi alanına göre yeniden düzenlenebilir. Sevdiği karakterlerin süslemeleri, nevresimleri, yastıkları, bardakları kullanılabilir.

Kardeşleriyle, arkadaş ve akrabalarıyla iletişiminin devam etmesine özen gösterilmelidir. Oyun oynama ihtiyacı mutlaka giderilmelidir. Çocuk, oyun sayesinde ameliyata dair duygu ve düşüncelerini dışa vurabilir, sözel paylaşımını arttırabilir ve kaygılarını hafifletebilir.

Hepinize sağlıklı günler dilerim!

Uzm. Psk. Senem Eke