“Hiç kimse boşanmak için evlenmez” sözünü muhtemelen hepimiz hayatımızın bir döneminde duymuşuzdur. Aile kurumuna girerken kadın ve erkeğin, evliliklerinin boşanma ile sonuçlanabileceği yönünden düşünceleri olmasa da, ilerleyen günlerde evlilik farklı sebeplerden dolayı boşanma noktasına gelebilir. Bu durum sadece eşler için değil, ailede çocuklar varsa, onlar için de travmatik bir deneyimdir.

Boşanma kendi içinde eşlerin birbirinden ayrılması noktasına kadar gelen bir süreç içerir. Olayın kendisinin olduğu kadar, süreç içerisinde yaşanan çatışmalar da aileyi olumsuz olarak etkiler. Anne ya da babalar özellikle çocukların yaşları küçükse bu durumla ilgili farkındalıklarının olmadıklarını düşünebilirler. Her ne kadar anne babalar çocuklarına kendi problemlerini yansıtmadıklarını düşünseler de, çocuklar aslında ailelerin barometreleri gibidirler ve ters giden bir şeyin olduğunu sezinlerler. Çocuklar bazen aileleri tarafından eğer kendilerine yaşanan durumla ilgili bilgi verilmediyse, yaşanan çatışmadan duyulan kaygılarını sözel olarak ifade etmek yerine davranışları ile göstermeye çalışırlar. Parmak emerek, tırnak yiyerek, alt ıslatarak, saldırgan davranışlar vb göstererek, bu durumla başa çıkmaya çalışırlar. Bazı durumlarda da çocuklar anne babaları arasındaki problemlere karşı, bir takım semptomlar geliştirerek dikkatleri kendi üzerlerine odaklarlar ve bu şekilde anne babaların arasındaki çatışmalara etki ederler. Anne babalar kendi yaşadıkları sıkıntılı sürece yoğunlaştıklarından dolayı çocuklarındaki bu tip davranışları kaçırabilirler veya üzerinde durmayabilirler.

Anne ve babalar boşanma sürecine girdikleri dönemde, çocuklarına yönelik tutum ve davranışlarında da farklılık gösterirler. Çocukları ile daha az ilgilenme, daha önce tolere ettikleri davranışlarına şiddetli tepki gösterme, anne ya da baba hakkında yanlarında olumsuz sözler sarf etme gibi. Boşanma bunun arkasında geldiğinde çocuklar ayrılığın sorumlusu olarak kendilerini görebilirler. Bazen anne babalarını tekrar bir araya getirebilecekleri yönünde bir çaba içerisine girebilirler ya da bu yönde hayal kurabilirler.

Bazen anne babalar, çocukların daha az etkileneceklerinden dolayı boşandıkları halde aynı evde yaşamaya devam ederler. Çocuk her ne kadar kendisine bir şey söylenmese de, ev ortamındaki değişikliklerden ve anne baba arasındaki ilişkinin farklı olduğunu anlar ancak nedenini anlayamaz. Bu da çocukların kafasının karışmasına ve güven duygusunun sarsılmasına neden olur.

Boşanma Sürecinde ve Sonrasında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Boşanma sonrasında anne ve babalar çoğu zaman çocuklarının sevgisini kazanma yarışı içerisine girerler. Onların her istediklerini yaparak, yanlış bir davranış sergilediklerinde düzeltmeyerek, pahalı hediyeler alarak kendilerini diğer ebeveyne göre üstün göstermeye çalışırlar. Bazen bu durum yakın akrabalar tarafından da desteklenebilir. Örneğin büyükanne ya da büyükbabası tarafından torununu ayrılık sürecinden daha fazla olumsuz etkilenmemesi adına daha toleranslı davranabilirler.

Çocuklar bazen anne/babaya ayrı bilgiler vererek, özellikle aralarındaki iletişimin sınırlı olduğu durumlarda; durumu kendi çıkarları için kullanabilirler. Örneğin annesinin almasına izin vermediği bilgisayarı babasından isteyebilir. Anne ve baba arasındaki iletişim sınırlı olduğu içinde çocuklarının davranışları hakkında geç bilgi sahibi olurlar.

Anne baba olarak çocuklarınızın taraf tutması için baskı yapmayın. Çocuğunuz için bir tarafta annesi bir tarafta babasının yer aldığını unutmayın.

Çocuklar boşanma konusunda yanlış bilgilendirilmişlerse ya da anne babaların tekrar bir araya gelecekleri noktasında beklentileri varsa arkadaşlarına anne/babalarının ayrıldıklarını söyleyemeyebilirler. Bazen de anne babalar çocuklarına önyargılı yaklaşılacağını düşündükleri için eğer okula gidiyorsa öğretmenlerine boşandıklarını söylemeyebilir.

Boşanma sonrasında çocuk her iki ebeveyni ile de düzenli olarak görüşme imkanına sahip olmalıdır çünkü çocuğunuzun yaşı ne olursa olsun hem annesine hem de babasına ihtiyacı vardır. Ayrılık sonrasında görüşme zamanlarına özen gösterilmesi doğal olarak büyük önem taşır. Eğer anne/babası tarafından belirlenen saatte alınmadıysa ve herhangi bir açıklama yapılmadıysa, çocuk büyük bir hayal kırıklığı yaşar ve oluşturulmaya çalışılan güven duygusu sarsılır.

Çocuğun sağlıklı cinsel kimlik gelişimi için anne/babaları ile model alabilmesi için birlikte zaman geçirmeleri önemlidir. Eğer farklı sebeplerden dolayı anne/baba ile sık görüşülemiyor ise, çocuğun cinsiyetine göre yakınlardan destek alınma yönüne gidilmelidir.

Boşanma sonrasında anne/baba şehir ya da ülke değişikliğine gidebilir. Bu durum çocuğa çok net bir şekilde açıklanmalı, görüşme zamanları belirlenmeli ve bunlara uyulması konusunda çaba gösterilmelidir. Bunun yanı sıra telefon veya bilgisayar aracılığı ile çocukları ile iletişim halinde olunması önemlidir.

Çocuklar için olduğu kadar anne babalar için de boşanmanın travmatik bir olay olduğunu belirtmiştik. Bu nedenle, anne/baba eşine yönelik olarak olumsuz duygularını her ne kadar istemese de çocuğuna yansıtabilir. Yeni durumla baş etmenin bir süreç olduğu ve uyum sağlamak noktasında çaba gösterilse de, çocuklarınızın yetişkinlerin sahip olduğu sorun çözme becerilerine sahip olmadıkları unutulmamalıdır. Sizlerin eşiniz hakkında söyleyeceğiniz olumsuz sözleri duyması, anne/babası ile birlikte zaman geçirdikten sonra ağzından laf almak için sorguya çekilmesi, anne/babanın yaptıkları ya da aldıklarının sürekli eleştirilmesi gibi durumlar çocuklarınızın bu süreçte yıpranmasına ve bazı davranış sorunlarının ortaya çıkmasına sebep olabilir. Sizin eşinizden ayrılmış olmanız onun anne/babasından ayrılmasını gerektirmediğini unutmamak gerekir.

Anne baba boşanma kararını aldıktan sonra çocuk ile birlikte oturup konuşmalıdır. Özellikle anne ve babanın ayrılmasında çocuğun hiçbir suçunun olmadığı, anne babaların eş olarak bir arada olamayacakları ama anne baba olarak onu sevmeye devam edecekleri yönünde ona güven vermeleri gerekir. Bunun sadece sözel olarak ifade edilmesi değil, sonrasında çocuk için sağlıklı bir ortamın hazırlanması ile de gösterilmesi önemlidir.

Boşanma süreci eğer anne baba tarafından iyi bir şekilde yönetilmişse ve ihtiyaç duyulan noktalarda bir uzman desteği alındıysa, çocuklar bir süre sonra dengelerini bulacaklar ve yeni ortama uyum sağlamış olacaklardır. Ayrılık sürecinin olumsuz şekilde yaşandığı durumlarda uzun vadede çocuklarınızın gelişimlerinin etkileneceğinin unutulmaması ve buna yönelik önlemlerin alınması yönünde gayret göstermeniz önem taşımaktadır.

Psk. Dan. Selda MUTLU