"Büyüyünce ne olacaksın?", çocuklara en sık sorulan sorulardan biridir. Bazı aileler için bu sorunun cevabı çocuk için olduğundan çok daha önemlidir yalnız. Diğer bir deyişle, bazı aileler için çocuklarının seçeceği meslek öyle önemlidir ki, onlar çocuğun "ne olacağı" üzerinde etkili olmak, hatta karar sahibi olmak isterler.

Hepimizin geçmişten, aile kültürümüzden ve çevremizde duyduklarımız ve gördüklerimizden yola çıkarak içimize yerleşmiş bazı değerler ve inançlar vardır. Bu değerler ve  inançların bazılarının farkındayken, bazılarının üstüne düşünmeyiz bile. Onlar içimize öylece yerleşmiştir. Gelecek kurmaya dair değer ve inançlar da bu durumdan bağımsız değildir. Aileler çocukları için en iyisini istedikleri için, kendi doğru bildikleri üzerinden böylece çocukların meslek seçimini etkilerler.

Size bir hikaye:

Adam oğlunu arabasıyla okula götürüyor. Yolda bir kaza oluyor ve baba ölüyor. Çocuk ağır yaralı. Ambulans geliyor. Çocuğu hastaneye kaldırıyorlar. Çocuğun hemen ameliyat olması gerekiyor. Ameliyat masasına yatırıyorlar. Çok geçmeden cerrah içeri giriyor ve çocuğu görür görmez:- Ben bu çocuğu ameliyat edemem, diyor, bu benim oğlum... Bu nasıl oluyor?*

Bazılarınızın ekrana soru işaretleriyle yüklü bakışlar attığını sanki görebiliyorum. Ancak bu soru işaretleri, mesleklerle ilgili yerleşik inançlarımızdan kaynaklanıyor. Yani hikayede herhangi bir tutarsızlık yok: Çünkü doktor çocuğun annesi.

Doktorların (hele de ciddi ameliyatları yapanların) erkek olduğunu bize ne düşündürüyor? Her şey! Çocukken okuduğumuz kitaplardan ders kitaplarına, izlediğimiz dizilerden ve filmlerden tanığı olduğumuz muhabbetlere kadar... Belki biri bize açık açık "Cerrah dediğin erkek olur" dese kızacağız, "Olur mu öyle şey?" diye tepki göstereceğiz ama içimize işlemiş olanın farkına varması da, onu yenmesi de zor.

Bu yüzden, bu yazıyı okuduktan sonra çocuklarınızın meslek seçimi ile ilgili yerleşik inançlarınızın farkına varmaya çalışmanızı isterim. Kendinize sorabileceğiniz sorular şunlar olabilir:

1. Çocuğum hangi mesleği yapsa beni çok mutlu ederdi? Neden?

2. Çocuğum hangi mesleği yapsa hoşnut olmazdım? Neden?

3. Çocuğum hangi mesleği seçeneğini söylese kesinlikle karşı çıkardım? Neden?

4. Fırsatım olsa ve geçmişe dönsem, hangi mesleği seçerdim? Neden?

5. Kadınlar hangi meslekleri seçmeli/seçmemeli?

6. Erkekler hangi meslekleri seçmeli/seçmemeli?

7. Eğer tüm meslekler eşit oranda kazandırsaydı ve mesai saatleri aynı olsaydı, aynı oranda yorulunsaydı, çocuğumun hangi mesleği seçmesini isterdim? Neden? 

8. Bütün kişilik özellikleri, ilgi alanları ve yetenekleri göz önüne alındığında çocuğum için en uygun meslek hangisi?

Çocuğunuzun meslek seçimi için en önemli soru aslında sonuncusu. Bu soruyu cevaplamak için çocuğunuzu yakından gözlemleyin, onunla bol bol sohbet edin. Çocuklar  istedikleri mesleği çok sık değiştirebilir, bu doğaldır. Önemli olan yukarıdaki sorudaki tüm unsurların gözden geçirilmesi ve ergenlikte çocukla birlikte karar verilmesidir. Yapılabilecek şeylerden biri de çocuğun mümkün olduğunca çeşitli mesleklerle tanışmasıdır. Bunun için uygun deneyimler yaratın; gerekiyorsa çocuğunuzun ilgi alanları ve yeteneklerine göre olan meslekleri yapan kişilerle bağlantı kurun ve çocuğunuzun onlarla bağlantı kurmasını sağlayın. Çocuğunuz kendisi için en uygun mesleği sizin kendi etkinizi azaltmanız ve çocuğunuzun önünde uygun yollar açmanızla bulabilir. Ancak bu şekilde çocuğunuzun ileride "Ailem istediği için okudum ama nefret ediyorum" demesini engelleyebilirsiniz.

Uzman Klinik Psikolog Nazlı Akay

*Hikaye Murat Takma'nın Mantık Akıl Oyunları kitabından alınmıştır.