Planlama ve organizasyon becerisi; karşılaşılan bir duruma yönelik düşünebilme, uygun stratejiler geliştirme ve bu stratejileri kullanarak işe koyulma ile ilişkili, hayatımızı yönetmemizi sağlayan en temel becerilerdendir. Bu beceriye sahip olmayan çocuklar, okuldan verilen yazıları kaybeder, ödevlerini yapsa bile okulda bulamaz, eşyalarını sıklıkla kaybederler… Tüm bunların sonuçları hem çocuklar hem de aileler açısından can sıkıcı olur.

Çocuklarda planlama ve organizasyon becerilerinin gelişiminde anne/baba tutumlarının çok önemli olduğunu unutmamalı ve kendi tutumlarımızı çocuklarımız yararına yeniden gözden geçirmeliyiz. Aşırı koruyucu, baskıcı ve disiplinli ebeveyn tutumlarının çocuklarda planlama becerilerinin gelişmesini engellediği, demokratik ve pozitif disiplin odaklı anne/baba tutumlarının ise çocukların bu becerilerini geliştirmelerine olanak tanıdığı bilinmektedir.

Günlük yaşam içinde planlama ve organizasyon becerileri gelişmiş çocukların akademik yaşamlarında bu becerileri kullanarak daha başarılı oldukları görülmektedir. Sabah kalktığında hava durumuna uygun giyinme becerisi olan bir çocuk, sınavda karşılaştığı bir soruya uygun çözüm geliştirme becerisini de kolaylıkla gösterebilmektedir.

Farklı çözüm yolları üretebilen, stratejik ve yaratıcı düşünebilen, ürettiği stratejileri uygulamaya geçirebilen, zaman yönetimi konusunda farkındalık geliştirmiş, esnek-özgün-akıcı düşünebilen, planlama becerisi gelişmiş çocuklar yetiştirmek için yapabileceklerimiz:

• Çocuğunuzu plan yapması için cesaretlendirin; zihinlerinden geçenleri sözcüklere dökmeleri için fırsatlar yaratın.  Başlangıçta basit sorular sorarak çocuğu konuşmaya teşvik edin.  “Sence nasıl yapabilirsin, bunları yapmak için neye ihtiyacın var?” v.b. nasıl yapabileceği konusunda konuşun. Küçük yaşta olan çocukların eylemlerini olumlu bir şekilde yorumlayın ve dile getirin, bu yöntem onlar için öğretici olacaktır.

• İzin verin çocuğunuz yapsın; kendi başına yapabileceği her durumu çocuğun gerçekleştirmesine izin verin. Giyinme, yemek yeme, okul çantasını hazırlama vb. Ters çıkarılmış kazağını düzelterek ona giydirmeyin, “kazağını nasıl düzeltebilirsin?” sorusu ile düşünmesini ve yapmasını sağlayın. Bu tutumunuzu okul çalışmaları için de aynı şekilde uygulayın.

• Çocuğunuza akıl vermeyin, aklını kullanması için teşvik edin; sabah uyandığı andan itibaren akşam yatana kadar çocuğunuza neyi nasıl yapacağını söylemeyi alışkanlık haline getirdiğinizi fark ediyorsanız bu duruma hemen son verin. Her türlü durumda, her yerde ve her zaman “Sence nasıl yapabilirsin?” sorusu ile bırakın çözüm üretsin ve uygulasın.

• Çocuğunuza bağımsızlık verin; çocuğunuza bağımsız yapabildiği işlerde müdahale etmeyin. Kendi bulduğu çözümler karşısında destekleyin, motive edin, ödüllendirin. Bu davranışlarınız onun özgüvenini arttıracaktır.

• Çocuğunuza sorumluluk verin; evde yapmasını istediğiniz belli sorumlulukları olsun; masaya peçete koymak, evdeki çiçekleri belli günlerde sulamak v.b.

• Çocuğunuzun kendi sözcülüğünü kendisi yapsın; Diğer insanların çocuğunuza sorduğu sorulara siz ondan önce davranıp cevap vermeyin. Konuşmayı başlatmak ve sürdürmek de bir planlama becerisi gerektirdiği için bu alanda kendisini geliştirmesine olanak sağlayın.

• Zaman kullanımı becerisini destekleyin; çocuğunuzunzaman farkındalığını kazanması için parka gitme, yemek yeme, uykuya hazırlanma gibi durumlar için süre koyun. “Yemeğimizi yarım saat içinde yedikten sonra seninle seçtiğin oyunu oynamak için sabırsızlanıyorum” vb cümleler kullanabilirsiniz. Zaman farkındalığı için çok da gerginlik yaratmamak kaydıyla kum saati de kullanabilirsiniz.

• Olumlu bir dil kullanın; çocuğunuzun olumlu davranışlarını hiç kaçırmadan fark ettiğinizi hissettirin ve güzel sözler söyleyin. Bu yolla onun benlik (kendilik) algısını olumlu desteklemiş olursunuz. Olumsuz davranışlar üzerine uzun nasihatlerden kaçının.

• Kendi yaptıklarını değerlendirmesini teşvik edin; çocuğunuzun yapmayı düşündüğü, başarılı olduğu ya da olmadığı bir durum üzerine konuşmasını teşvik edin. Kendisi ile ilgili konuşma, değerlendirme yapmasını destekleyin. Nasıl yaptın, neden memnun değilsin, nasıl yapsaydın memnun olurdun, bir daha ki seferde neyi farklı yaparsın gibi sorularla düşünmesini sağlayın.

• Planlama ve strateji becerisi içeren oyunlar oynayın; çocuğunuzun zihnini hızlı, esnek, stratejik düşünebilmesini sağlayacak; satranç, dama, go, amiral battı, gösterdiğiniz resimlerden yola çıkarak hikâye anlatma, kelime dominosu oyunu gibi oyunlar oynayın.

Elbette ki tüm bunları yaparken kullanacağınız beden diliniz ve sözel diliniz her zaman çocuğunuzu olumlu olarak destekleyici, kendisini değerli ve önemli hissetmesini sağlayıcı olmalıdır. Çocuğunuzla kuracağınız iletişim şekliniz olumlu oldukça, onunla yaptığınız tüm aktiviteler geliştirici olacaktır.

Sevgiyle kalın…

Fatoş Zeynep ÇUBUK

Uzman Psikolojik Danışman