Çok küçük yaşta bile olsa çocuklar, mekan algısına ve kendi dünyalarına ilişkin bir görüşe sahiptirler. İnsanlar ev olarak adlandırdığımız yapılı bir mimari çevrede yaşamaktadır. İster kırsalda ister şehirde olsun mimarlık; yaşamımız üzerinde bu kadar etkiye sahipken, çevreyi ve mimarlığı anlamamıza yardımcı olabilecek okul programlarında çok az yer bulabilmektedir. Oysaki çocuklara içinde yaşadıkları çevreyi sorgulamaya yönelik en azından temel becerilerin sağlanması gereklidir.

Mimarlık; erken çocukluktan itibaren okul programına kolaylıkla bütünleştirilebilecek bir alandır. Bu nedenle, anaokulundan ortaöğretimin sonuna kadar, mimarlıkla ilişkili aktiviteler ve terminoloji; fen bilgisi, sosyal bilgiler, matematik, sanat ve dil derslerinin programları ile kolaylıkla bütünleştirilebilmektedir. Bu bütünleşme ile çocuklar, yapılı cevre hakkında bilgi sahibi olabilmektedirler. Yapılı çevreyi oluşturan ve insanlar tarafından yaratılan mekanlar (köprüler, evler, fabrikalar, anıtlar) müfredat programlarındaki birçok konu ile ilişkilendirilebilmektedir. Bu, çocukların dünyayı bir bütün olarak görmelerini aynı zamanda farklı bakış açılarıyla problem çözebilmelerini sağlayacaktır.

Çocuklar mimarlığı ne kadar erken yaşta keşfederlerse okul bahçesi, oyun alanları ve mahalle gibi kendilerine ait çevreleri etkileme şansına sahip olabilir. Çünkü çocuklar içinde yaşadıkları çevreye ilişkin ciddiye alınması gerekli eşsiz bir bilgiye sahiptirler.

Çocuk ve mimarlık calışmaları, cocuklara mimarlık hakkında bilgi aktarmanın dışında, onların yaşadıkları cevreye nasıl baktıklarını anlamak ve yapılı cevreyi anlamalarına ve doğru algılamalarına yardımcı olmak üzere kurgulanmış çalışmalardan oluşmaktadır. Yapılı çevre eğitimi, kent planlama, mimari tasarım ve peyzaj tasarımı, tarihî alanların korunması ve bu etkinliklerden doğan konuları kapsamaktadır. Yapılı çevre eğitimi, çocukların, dünyanın farklı yerlerinde yaşayan insanların, geçmişte ve şu anda çevreleri ile olan karşılıklı ilişkileri hakkında bilgilerinin artmasını, ayrıca çevresel konulara karşı eleştirel düşünme becerilerinin gelişmesini sağlamaktadır. Böylelikle, okul ve toplum arasında kuvvetli bir bağ oluşturabilmelerinin yolunu açar.

Mimarlık Eğitiminde Çocuklarla Yapılabilecek Çalışmalar

Mimarlık eğitimi, çocuklara farklı biçimlerde seçenekler sunar. Yaşanan çevreyi gözlemleme ve belgeleme, geçmiş ve geleceğe yolculuk, mimari sergileri ve mimarları ziyaret, mekânla oynamak ve hayal gücünü sonsuz kullanmak çocukların mimarlık eğitiminde kullanılabilecek etkinliklerden bazılarıdır. Çocuklar bu süreçte farklı materyaller kullanarak plan, tasarım, boyama, çizim, ilginç detayları ve hayali dünyalarının modelini yapma gibi çalışmalar yapar.

Mimarlık eğitimi çocukların mekan duyusunu güçlendirir. Çünkü çocukların mekan algısı yetişkinlerinkinden daha sezgiseldir. Çocuklar çevrelerinde olan her şeyle ve onları keşfetmekle içten bir şekilde ilgilenirler. Bu süreçte, tüm duyularını kullanırlar. Mimarlık eğitimi yoluyla bu duyuları üst düzeyde uyarma fırsatı elde ederler ve yaratıcılıkları desteklenerek içinde yaşadıkları çevre ile derinlemesine ve duyarlı ilişkiler geliştirebilirler. Bunlara ek olarak;

• Çocuklar mimarlarla birlikte gerçek bir planlama ve tasarım görevinde yer alabilir, çevreyi kendi amaçları için formüle edip kendi beden ölçülerinde barınaklar ve ilginç yapılar yapabilirler.
• Çocukların mimari yapılar ile buluşabilecekleri yürüyüşler, ziyaretler ve atölye çalışmaları vb. etkinlikler düzenlenebilir.

Bu etkinlikler aracılığıyla mimari yapıları görmeyi ve anlamayı öğrenen çocuklar eleştirel olmayı deneyimlerler ve içinde yaşadıkları şehre ait çok zengin fikirler üretebilirler.

^*Çocuk ve Mimarlık ile ilgili daha detaylı bilgi için: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından desteklenen (110K269 Numaralı) bir proje kapsamında oluşturulan www.cocukvemimarlik.org adlı web sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Ayrıca Anı Yayıncılıktan çıkan Çocuk ve Mimarlık isimli kitabı inceleyebilirsiniz. http://www.aniyayincilik.com.tr/ani/?git=10&kitap=400

^{Doç.Dr. Dilek ACER}

^{Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi}

^{İlköğretim Bölümü Okulöncesi Eğitimi Ana Bilim Dalı}

^{dacer@ankara.edu.tr}