Hayat sınırlarımızı nerede çizeceğimizi bilme sanatıdır…

Çok fazla kuralla büyüdüyseniz belki de bütün iyi niyetinizle kendi çocuğunuza kural koymayan bir ebeveyn olmayı düşlediniz böylelikle onun mutlu olacağını düşündünüz ama işler istediğiniz gibi gitmedi ya da kurallar koydunuz ama bir türlü sözünüzü dinletemediniz … Peki hata neredeydi?

Çocukların kuralları sevmediklerini düşünürüz halbuki  kurallarla  ya da diğer bir değişle sınırlarla büyüyen çocuklar mutlu olurlar. Çocuklar “Neyi ne kadar yapabilirim?”, “Bir şey istediğimde nereye kadar ısrar edebilirim?”, “Kiminle nasıl konuşmalıyım ve kime nasıl davranmalıyım?”ın sınırlarının nerede olduğunu öğrenmeye ihtiyaç duyarlar. Bunları evde ebeveynlerin koydukları kurallarla ve bu kuralların uygulanmasıyla öğrenirler.

Sınırlar, çocukların özgüvenlerinin gelişmesine ve sorumluluk sahibi yetişkinler olabilmelerine yardımcı olur. Çocuk, sınır kavramını bilmediğinde kontrolsüz davranışlar sergileyebilir ve başı sıklıkla derde girebilir.

Uygun sınırlar koymak temelde onların güvende olmaları ve güvende hissetmeleri için gereklidir.  Evlerin kuralları aileyi birbirine bağlar çocukların ihtiyacı olan aidiyet duygusunu hissetmelerine yardımcı olur. Sınırlar çocuklara doğru ile yanlış arasındaki farkı, diğerleri ile nasıl olumlu iletişim kurabileceğini  ve toplumun bir parçası olmayı öğretir.

Ancak bu sınırların nasıl, ne zaman ve neye göre çizileceği son derece önemlidir. Sınırlaryapmazsan televiyon seyredemezsin gibi tehtid,  hemen yatağına yat gibi bağırma ve emir verme benzeri stres yaratan ve iletişimizi her geçen gün daha olumsuz hale getirecek iletişim engellerini içermez.

Çocukların güvende olmaları ve güvende hissetmeleri için sınırlarının olması ve bu sınırların açık ve net biçimde neden konulduğunun çocuklara anlatılması uygun olacaktır.  Ancak bu açıklama kriz anında değil öncesinde ya da hem çocuklar hem siz sakinleştikten sonra yapılmalıdır. Büyümesi ve hızlı koşabilmesi için saat 21.00’de yattığını ya da  daha çok kendine vakit ayırabilmesi ve ailece yemek yiyebilmeniz için ödevlerine 15.00’te başlaması gerekiğini bilmelidir.  Kurallarınız yazılı hale getirmeniz sizin de çocuğunuzunda uygulamasını kolaylaştıracaktır.

Çocuğunuzun neden sınırların olduğunun anlaması kadar sizin de neden bu sınırların önemli olduğunu bilmeniz eşit derecede önemlidir. Kurallar, ebeveyn olarak bizim otorite sağlamamız için değil, onların güvende olamaları için gereklidir.

Peki sınırları nasıl koyacağız?

1. Çocuklara uygun bir dil kullanın: Onların hayatından örnekler vererek kuralların neden gerekli olduğunu anlatın. Cümleleri basit kurun ve dürüst olun.  Kurallar onun güvende olabilmesi içindir onun tarafında olduğunuz hissettirin.

1. Göz kontağı kurun: Eğer yapmasını istediğiniz şey konusunda gerçekten ciddiyseniz yan odadan bağırmak yerine  çocuğunuzun göz hizasına inip gözlerinin içine dikkatle bakarak uyarınızı yapın.

1. Yaşına uygun sınırlar belirleyin: Kurallarınız onun yaşına uygun olmalı. Örneğin , 16 yaşındaki çocuğunuzdan her gece saat 20.00 de yatağa gitmesini bekleyemezsiniz.  Fiziksel olarak da ondan istediğiniz şeyleri yapabileceğinden emin olun. Adil olun; 4 yaşındaki çocuğunuzu uzun süre alışveriş merkezinde sizinle dolaşmasını beklerken onun sıkılmamasını ya da bunu göztermemesini beklemek adil olmayacaktır.

1. Mizahı kullanın: Bazen bir kahkaha ya da bir taklit aradaki gerilimi azaltacaktır. Onu köşeye sıkıştırmak yerine kontrolün sizde olduğunu onun güvende olduğunu hissettirin. Güç savaşına girmeyin.

1. Gerçekte demek istediğiniz şeyi söyleyin: Çocuğunuz söylediğinizin uygulamayacağınız bir tehtid olmadığını bilmeli. Sonunda ne olacağını söylüyor ancak belirttiğiniz sonucu görstermiyorsanız  bir sonraki sefere otoritenzin azalmış olacaktır. Onunla konuşurken nutuk atmayın, ders vermeyin, ikna etmeye çalışmayın.  Kararlı bir şekilde hatırlatıcı sözcükler söyleyebilir ya da ondan ne beklediğinizi söyleyebilirsiniz. Sonuçları ise tartışmadan görmesini sağlayın. 

1. Kuralları sık sık değiştirmeyin: Her zaman tutarlı olun. Az kuralınız olsun ama her zaman onlara uyulmasını bekleyin. Kuralları yazılı hale getirebilirsizniz. Bu yöntem hem sizin tutarlı olabilmenizi sağlayacak hem de çocuğunuzun kurallara uymasını kolaylaştıracaktır.

Yaş gruplarına göre ipuçları

1-6 yaş:  Bu yaşlarda koruyucu kurallar öncelik taşır. Bunu yanında, diğer çocuklarla nasıl oynayacaklarını bilmelidirler. Ayrıca, yetişkinlerle nasıl ilişkide olacaklarını öğrendikleri yaşlardır. Sizden sınırları öğrendiyse diğer yetişkinlerle de ilişki de zorlanmayacaktır.

Okul öncesi dönemde çocuklar sizi taklit edip model alırlar. Onlara doğru  şeyleri yaparak doğruları öğretebilirsiniz. Szi her gece dişinizi onunla beraber fırçlarsanız o da fırçalaycaktır.  Siz kızgın olduğunuzda ses tonunuzu kontrol ediyorsanız o da edecektir.

Daha iyi anlamaları için kurallarınızı açıklamak için örnekler kullanın ve kuralları hem koyar hem de uygularken sakin olun, korkmuş bir çocuk sizi iyi dinleyemeyecektir.

7-12 yaş: Bu yaşalarda çocuklar diğer ebeveynlerin farklı kuralları olduğunun farkına varırlar. Onlara her yerin ve her  evin farklı kuralları olabileceğini açıklayın. Okula gittiğinde başka ailelerin evlerini ziyaret ettiğinde oranın kurallarına saygı göstermesini gerektiğini anlatın. Kolay anlaşılır ve net kurallar koyun. Bu yaşta çok fazla kural koymayın.

Ergenlik Dönemi:  Kuralları koyareken ve gözden geçirirken onları da bu sürece dahil edin. Bu yaştaki çocukların özgürlüğe ihtiyaçları vardır ancak yine de kuralların olması son derece önemlidir bu yaşlar hayatın riskli yaşalrıdır. Flört, parti, içki ve uyuşturucu kullanımı  konusunda ifadeleriniz açık olsun. Onu yaptığı doğru şeçimler için ödüllendirin.

 Kısaca sınırlar neden gereklidir ?

Sınırlar çatışmaları önler her iki tarafında kazançlı çıkacağı ortam yaratılır.

Sınırlar olumlu davranışların öne çıktığı bi ev ortamı yaratır.

Sınır koymak ilişkinizde ya da evde sevgi, kabul, saygı, güven ortamı yaratmak için gereklidir.

Sınırları olan evlerde ve ilişkilerde daha az stres ve güç savaşı vardır.

Sınırlar karşılıklı saygı içerir.

Sınırlar çocuklara diğerleri ile nasıl olumlu iletişimde olabileceğini ve toplumun bir parçası olmayı öğretir.

Unutmayın;

Her evin kuralı farklıdır. Siz size uygun olanları belirleyin.

Uygulayamayacağınızı biliyorsanız o kuralı koymayın.

Evinizde az kural olabilir önemli olan tutarlı şekilde uygulanmasıdır.  Kuralın bir kaç kez delinmesi çocuğu ‘Acaba bu sefer de delebilir miyim’ şeklinde düşünmeye iter. Bu sınır zorlaması hem çocuğunuzu hem sizi yorar. Çocuk güven hissini kaybeder.

Ebeveyn olarak görevimiz sadece çocukların olumsuz davranışlarını görüp onları düzeltmek değildir. Sıklıkla olumlu cümleler kurun, onların  beğendiğiniz davranışlarını söyleyin. Sınırlar olumlu iletişim içinde olan evlerde daha kolay sağlanır.

Çocuklar serbest hareket alanlarının neresi olduğunu sınırlarla beraber öğrenirlerse  eğlenceyi ve otokontrolü aynı anda öğrenebilirler.

Çocuklarınızın sınırlarını öğrenmeleri için asla geç kalmadınız.

Uzman Psikolog

Aslı BENK