2103
Yalan, hayatımızın içerisinde yerleşmiş olup; hepimizin sık sık başvurduğu ama kabul etmek istemeyip “pembe “ yalanlar diyerek geçiştirdiğimiz konuların arasında yer almaktadır. Anne babalar olarak gün içerisinde sıkıştığımız noktalarda bizler bile “pembe” yalanların arkasına sığınırken, çocuklarımızın yalan söylemesinden neden bu kadar rahatsızlık duyuyoruz.
Çocuklarda yalan söyleme nedenlerine ve bu davranışın yerleşmemesi adına neler yapılabileceklere geçmeden önce yalanın tanımını yapmak iyi olacaktır diye düşünüyorum. Türk Dil Kurumu`na göre “Yalan doğru olmayan, gerçeğe uymayan söz” olarak tanımlanmaktadır. Bu noktadan hareket ettiğimizde ilk olarak çocuğumuz yalan söylediğinde bunun gerçekliğine ve hangi bağlamda ve olay örgüsünün sonucunda söylendiğine dikkat etmemiz gerekir.
Hepimiz çocukların özellikle 3-4 yaşlarına hayal güçlerinin ne kadar gelişmiş olduğunu biliriz. Bizlere kapının arkasında yer alan canavarlardan, hayali arkadaşlarına, oyuncaklara canlı özellikler verilmesi ile ilgili paylaşımlarını gün içerisinde bizlerle veya yakınlarında yer alanlar ile paylaşırlar. Çocuklarımızın bu aktardıklarının hepimiz gerçek olmadığını bilmekle birlikte, hiçbirinde de onları yalan söyledikleri için uyarmayız çünkü bu dönemde soyut kavramların henüz oturmadığını biliriz. Uzmanlar çocukların 6 yaşına kadar bilinçli olarak yalan söylemediklerini belirtmektedirler. Dolayısıyla, çocukların bulundukları yaş dönemi davranışlarını değerlendirmede dikkat edilmesi gereken noktaların başında gelmektedir.
Çocukların yetişmesinde model olan anne-baba veya çocuğun bakımı ile ilgilenen kişi doğal olarak yalan konusunda da örnek teşkil etmektedir. Çocukların yaşı kaç olursa olsun, başka şeyler ile ilgileniyor görünmelerine rağmen sizlerin ne şekilde davrandığınızın ve ne dediğinize dikkat ederler. Örneğin katılmak istemediğiniz bir aile toplantısına telefonda çocuğunuzun rahatsız olduğunu söyleyerek, gitmiyorsanız ve çocuğunuz size nedenini sorduğunda ona “pembe” yalanların sorun olmayacağını belirtiyorsanız; ona bazı durumlarda yalanın sizi rahatsız eden durumlardan kurtulmak için kullanabileceği konusunda bir mesaj iletmiş oluyorsunuz.
Çocukların yalan söylemelerinin nedenlerinden bir tanesi de anne-baba tutumlarıdır. Yüksek beklentileri olan anne babalar çocukları kendisinden beklenen bir görevi istenilen şekilde yerine getiremediğini düşündüğünde, ailesini hayal kırıklığına uğratmamak için yalan söyleyebilir. Aileleri tarafından yeterli ilgi ve sevgi göremeyen, yeni doğan kardeşi nedeni ile kendisine eskisi kadar zaman ayrılmayan çocuk ailelerin dikkatini çekebilmek için bu yola başvurabilir. Çocukların yaptıkları herhangi bir yanlış davranışta aile tarafından ağır cezalar veriliyorsa, çocuk bu cezadan kaçmak için yalan söyleyebilir ya da suçu başkasının üstüne atarak kendisine verilecek cezadan kurtulmaya çalışabilir. Bazen çocuklar yaptıkları davranışların açıklamasını yapamadıklarında da ailelere yalan söyleyerek durumdan kurtulmaya çalışabilirler.
Bu nedenlere belki son olarak alınan tüm önlemlere ve yapılan müdahalelere rağmen yalanın devam ettiği durumlarda görülebilir. Böyle bir durum bize var olan davranışın daha ciddi başka bir sorunun belirtisi olabileceğini gösterebileceğinden en kısa zamanda bir uzmandan görüş almanız yerinde olacaktır.
Çocuklarımızda yalan söyleme davranışı nasıl önlenebilir diye bakıldığında;
- Ailede yer alan üyelerin model olmasını,
- Çocuğunuzun yalan söylediğinizi fark ettiğinizde aşırı tepki göstermeden, ona doğruyu söylemediğinde ne zaman inanacağını bilemediğinizi belirterek,
- Çocuğunuzun neden yalan söylediğini anlamaya çalışmak ve bunun üzerinde birlikte çözüm üretilmesini sıralayabiliriz.
Her zaman olduğu gibi bu davranışların önlenebilmesi ve doğru davranışların çocuklarımızda yerleşebilmesi için süreklilik ve tutarlılığın sergilenmesi büyük önem taşımaktadır.
Psk. Dan. Selda MUTLU
KAYNAKÇA :
Psk.Özcan GÖKNAR. Bilinçli Çocuk Yetiştirme. Arkadaş Yayınevi. Ankara, 2004.
Prof.Dr.Z.Bengi SEMERCİ. Birlikte Büyütelim Çocuk Ruh Sağlığı. 7.Baskı Alfa Yayınları, İstanbul 2006.