Çölyak hastalığı, buğday, arpa, çavdar ve yulafta bulunan, gluten olarak adlandırılan bir proteine karşı vücut savunma sisteminin verdiği tepki sonucu gelişen  bir sindirim sistemi hastalığıdır.

Bu proteine karşı gelişen reaksiyon bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus denilen yapıların bozulmasına sebep olarak yiyeceklerdeki besinin emilmesini engeller. Bu da başta vitaminler ve mineraller olmak üzere vücudun gereksinim duyduğu çeşitli maddelerin eksikliğine yol açarak başka hastalıklara ve gelişme geriliklerine ortam hazırlar.

Günümüzde yaklaşık her 200 kişiden birinin sorunu haline gelmiştir. Genel olarak genetik yatkınlığı olan bireylerde gelişir. Birinci derecede akrabalığı olanlarda görülme sıklığı daha yüksektir.

Emzirme sırasında bebekten anneye çok az gluten geçtiğinden, bu durum hastalık riskini azaltır. Belirtiler, genellikle ek gıdaya geçtikten sonra, 6 – 12 ay arasında  başlamakla birlikte  hayatının daha geç bir döneminde de başlayabilir.

Belirtileri Nelerdir ?

• Tekrarlayan diyare
• Kabızlık
• Soluk, kötü kokulu,yağlı dışkılama
• Kusma
• Karında şişkinlik, gaz
• Huzursuzluk
• Büyümede yavaşlama, kilo kaybı, büyüme  - gelişme geriliği
• Diş gelişim bozukluğu
• İştahsızlık
• Solukluk, kansızlık
• Kaslarda güçsüzlük
• Puberte gecikmesi
• D vitamin eksikliği – Raşitizm
• Ağızda tekrarlayan aftöz lezyonlar

Tanı:

Kan testi: Ig A anti – tissue transglutaminase antikor testi en güvenilir testlerden biridir. Ek olarak IgA endomisyal antikor testinin pozitifliği tanıyı pekiştirir. Anti – gliadin antikorları da yüksek  tespit edilebilir ancak kesin olarak çölyak hastalığını göstermez.

Genetik Test : DQ2 ve DQ8 genlerine sahip değilseniz çölyak hastası olmadığınız söylenebilir. Ancak bu genlere sahip olmanız hasta olacağınız anlamına gelmemektedir.

İnce Barsak Biopsisi : Testleri pozitif olan ya da yüksek ihtimal çölyak hastası olduğu düşünülen kişiye tanıyı kesinleştirmek için ince barsak biopsisi yapılır.

Kimlere Test Yapılmalıdır?

Yukarıdaki belirtileri, şikayetleri olan kişilere, ebeveyn ya da kardeşinde çölyak hastalığı olanlara testlerin yapılması önerilmektedir.

Tedavisi Nasıldır? Çölyak Hastalığı Olan Çocuklar Nasıl Beslenmelidir?

Çocuğun beslenmesinde yaşam boyu sürecek gluten içermeyen bir diyet uygulanması çok önemlidir. Hekim kontrolünde hazırlanan bir diyet ile çocuk normal hayatına devam edebilmektedir.

Diyet sırasında  arpa, buğday, yulaf, çavdar içeren besinler gluten içerdiğinden kesinlikle verilmemektedir.  Diğer yandan bu besin maddelerden yapılan yiyecekleri de yani makarna, ekmek, hamur işleri, nişasta gibi yiyecekleri de vermemek gerekir.

Hayvansal yağlar, baharatlı yiyecekler, fast – food tarzı gıdalar, yağda kızartılmış yiyeceklerden de uzak durmak gerekmektedir.

Gluten içermeyen diyet yanı sıra vitamin ve mineral desteği (Demir, kalsiyum, D vitamini, çinko, bakır, folik asit, B vitamin) yapmak da gerekebilir.

Et, balık, meyve – sebze, süt, yumurta, nohut ve mercimek gibi baklagilleri rahatlıkla tüketebilirler. Günümüzde restoranlarda glutensiz diyet menüleri bulunmakla birlikte kullanılan sosların ya da diğer lezzet vericilerin gluten içermediğinden emin olmalısınız.

Dr. Pınar Berik Keskin

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı