2693
Evcil hayvan sahibi olmanın insanlar üzerindeki etkisi hakkında birçok araştırma yapılmış. Bu araştırmaların çocukların bilişsel ve sosyal gelişimlerine etkilerinden, evcil hayvanların terapi ortamlarında aktif olarak kullanılmasına, kalp ameliyatı geçirdikten sonra evcil hayvan sahibi olmanın sağlık üzerindeki etkisine kadar geniş bir aralık olduğunu görürüz. Bu alanda yapılmaya devam araştırmalar bizlere daha farklı bilgiler sunmaya devam edecektir ilerleyen günlerde mutlaka.
Bu araştırmaların ortak noktasının ne olduğuna bakıldığında evcil hayvanlar ile iletişim halinde olmanın ister çocuk ister yetişkin olsun hepimiz üzerinde olumlu etkisi olduğudur. Hayvanlar ister evimizde bakalım, ister kendi doğal ortamlarında görme imkanı elde edelim yaşamakta olduğumuz dünyanın bir parçasıdır. Bu parça ile ne kadar etkileşim içerisinde olunduğu ise bizlerin yaklaşımına ve ne kadar duyarlı davrandığımıza bağlıdır.
Hayvanlar ile çocuklar arasındaki ilişkiye bakıldığında, doğduklarından itibaren mobilyalarında ve kıyafetlerinde motifler olarak ya da oyuncakları arasındaki pelüş hayvancıklar şeklinde olduğunu görürüz. Çocuklara alınan ilk kitaplar arasında hayvanların şekillerine basıldığında ses çıkartan kitapların olduğunu söylemek mümkündür. Çocuklar daha konuşmaya başlamadan hayvanları seslerinden tanımakta ya da sokaklarda kedi ve köpeklerin arkasından koşarak onları yakalama çabası içerisine girmektedir. Çocukların hayvanlar ile tanışmasında ilk adımlar önemlidir çünkü çocukların hayvanlara karşı yaklaşımı model alarak gerçekleşir, yani anne babalar, çocuğun bakımında sorumlu olanlar ve yakın çevrede yer alan kimseler tarafından. Çocuk hayvanlardan korkmayı da çevresindeki insanların tepkilerine bakarak öğrenir. Birlikte olduğu kişinin tepkisine kadar çocuğun ne kadar korkusuzca kedinin ya da köpeğin kulağını, kuyruğunu çekiştirdiğine tanık olmuşsunuzdur. Kedinin tırmık atma ihtimalini düşünürken çocuk kedi ile sözel olmayan bir iletişim içerisindedir. Hayvanların kendilerini ciddi olarak sıkıştırıp, zarar vermedikçe çocuklara zarar vermediği görülmemekle birlikte; sokakta yaşayan hayvanların aşılarının olmamasından dolayı dikkatli olunması da bir gerekliliktir.
Ailelerin çoğu zaman çocukların sorumluluk duygusunu kazanmaları için evcil hayvan alarak bakım görevlerinin bir kısmını çocuklarına bıraktıkları görülmektedir. Burada çocuğunuzun yaşı ve alacağınız hayvanın türü önemlidir. Örneğin 3 yaşındaki çocuğunuzun yavru bir köpeğin bakımında aktif olarak görev almasını bekleyemezsiniz çünkü daha kendi özbakım becerilerini kazanmakla uğraşan bir çocuğun yavru köpeğin eğitiminde ve bakımında aktif olarak görev alması çokta mümkün olamayacaktır. Eve kedi köpek gibi evcil hayvanlar alınması için ideal yaş grubu 7-10 yaştır. Bunun yerine bakımı nispeten daha kolay olan balık ya da kuş alabilirsiniz.
Hayvanlar ile etkileşim halinde olmanın çocukların bilişsel gelişimine de olumlu etkisi olduğu gözlemlenmiştir. Bu alanla ilgili yapılan bir araştırmaya göre Amerika İnsan ve Eğitim Topluluğu Massachusetts’de hayvanları sınıf içinde, sağlık, beslenme ve iletişim becerilerine yönelik derslerde eğitim modelinin bir parçası olarak kullanılmış ve uygulanan eğitim programı içinde hayvanlara yer verilmiştir. İlerleyen zamanlarda, sınıf öğretmenleri, sınıflarda uygulanan eğitim programlarının çocukların öğrenmelerine katkıda bulunduklarını belirtmişlerdir. Evcil hayvanlar kullanılarak anlatılan ünitelerin ardından yapılan sınavlar sonucunda sınıfın % 40’ı tam puan almıştır.
Hayvanların yargılayıcı olmamaları, sevgilerini daha rahat göstermeleri, onlarla iletişim haline girmek için çaba gösterenlere karşı olumlu bir tutum içerisinde olmaları çocukların sosyal ve duygusal gelişimleri üzerinde etkilidir. Bu alanda yapılan araştırmalarda çocukların empati yeteneklerinin geliştiği, daha fazla paylaşımcı oldukları, problem çözme yeteneklerinin geliştiği, özgüvenlerinin arttığı ve saldırganlık duygularının azalttığı görülmüştür. Milot et al. (1986) tarafından anaokuluna devam eden ve köpekleri olan 2- 5 yaş grubundaki 45 çocuk ve köpekleri seçilerek birbirlerinin davranışlarını nasıl etkilediğini araştırılmıştır. Araştırma sonucunda çocukların davranışlarının köpeklerden etkilendiği, köpeklerin hareketlerini taklit ettikleri, köpeklerin ise iletişimde karşı taraftan etkilenmediği ve davranış değişikliği göstermediği ortaya konulmuştur. Çocuk ve köpek arasındaki ilişkinin fiziki yakınlık, mimik ve jestlerle kurulduğu, çocuklar tarafından tutma, çekme, sarılma gibi davranışlarla sözel olmayan iletişimin tercih edildiği belirtilmiştir.
Çocukların fiziksel gelişimleri üzerinde hayvanlar ile birlikte geçirdikleri zamanın çok büyük bir etkisi vardır. Onların peşinde koşan, atlayan ve zıplayan çocuk hem enerjisini olumlu şekilde aktarmış olacak hem de gelişimini destekleyici aktiviteler içerisinde olacaktır.
Evinizde herhangi bir evcil hayvanın beslenmesi ile ilgili karar almadan önce çocuğunuzun olduğu kadar evdeki yetişkinlerin de buna hazır olup olmadıkları önemlidir. Maalesef barınaklara ve sokaklara petshop’larda görülüp alınan ve bakımı için yeterince hazır olunmadığında dolayı terk edilen birçok hayvan bulunmaktadır. Bu konuda tereddütleriniz varsa sizler hazır olana kadar süreci erteleyin. Evcil hayvan olarak alınan hayvanların bir süre sonra farklı sebeplerden dolayı terk edilmesi çocukları olumsuz yönde etkileyecek, belki bakımında yeteri kadar aktif olarak yer alamadığı için kendisini suçlu hissedecektir. Eğer evde bir hayvanın bakımını üstlenme imkanı yok ise, çocuklarınızla hayvan barınaklarını ziyaret ederek, oradaki hayvanlara ve bakımlarından sorumlu olan kimselere destek olabilirsiniz.
Hepimizin yoğun zamanlar yaşadığını biliyorum, çoğumuz etrafımızda olan hayvanların, doğanın farkına varamıyoruz, gün geçtikçe istemeden de olsa bu konuyla ilgili duyarlılığımızı kaybediyoruz. Bizler, hayvanlar, doğa bütünün birer parçasıyız; bunu çocuklarımıza küçük yaşlardan itibaren aktardığımızda çevreye ve hayvanlara daha duyarlı kimseler yetiştiririz.
Psk. Dnş. Selda MUTLU
Yararlanılan Kaynaklar:
Nafiye ATEŞ, Hayvan Besleyen ve Beslemeyen Çocukların Saldırganlık Eğilimlerinin İncelenmesi, Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi , Ankara 2005.
Aysel Köksal AKYOL ; Vuslat OĞUZ. “An Investigation into the Perspective Taking Skills of 6-Year-Old Children in Terms of Pet Feeding and Gender Variables” . Ankara University, School of Home Economics, Department of Child Development and Education; İnönü University, Health Care Vocational School of Higher Education, Child Development Programme.