Çiftlerin istedikleri zaman istedikleri sayıda çocuk sahibi olmaları en doğal haklarıdır.

 İstenmeyen, planlanmayın bir zamanda çocuk sahibi olmak çiftlerin ruh ve beden sağlığını tehdit eden sonuçlara neden olabilir.  Doğurganlık bilinci ile gebeliği önlemek amaçlı kullanılan yöntemlere Doğum Kontrol Yöntemleri denir. Yöntem tercihinde hekim seçici, ikna edici değil, yol gösterici olmalıdır. Tüm yöntemler anlatılarak çiftlerin kullanacakları yönteme birlikte karar vermelerine özen göstermek gerekir.

Yöntem kullanımını etkileyecek faktörler:

        * Kişilerin doğurganlığa ait planları

        * Başka gebelik isteyip istemedikleri

        * Gebelik aralıkları ve zamanlaması

        * Yönteme ulaşmak için harcanacak para ve zaman

        * Yöntemin uygulanmasında duyulabilecek acı ve rahatsızlık

        * Yöntemin sürekliliği için gereken malzemenin kolay ya da güç bulunması

        * Yöntemin olumlu ya da olumsuz yönleri

        * Geri dönüşümlü olup olmadığı

        * Uzun ve kısa süreli etkileri

Kullanım süresince gebelikten korumak, bırakıldığında tekrar gebe kalabilmek, istendiği zaman istendiği kadar çocuk sahibi olmayı sağlamak Doğum kontrol yöntemleri’nin genel özellikleridir.

Modern tıpta doğum kontrol yöntemleri kadınlara ve erkelere ait yöntemler olarak iki grupta toplanabilir:

Kadınlara ait yöntemler:
        * Doğum kontrol hapları
        * Rahim içi araç
        * Aylık ve üç aylık iğneler
        * Deri altı implant
        * Doğum kontrol halkası
        * Kadın kondomu
        * Diyafram
        * Spermisitler
        * Üp ligasyonu

Erkeğe ait yöntemler:
        * Prezervatif
        * Vazektomi

Doğum Kontrol Hapı:
1960 yılından beri tüm dünyada yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Östrojen -progesteron ve sadece progesteron içeren haplar mevcuttur. Rahim iç tabakasının gebeliğe uygun hale gelmesini engelleyerek, rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak rahim içine sperm geçişini önleyerek, yumurtlamayı engelleyerek etki gösterirler. Adet sancılarını azaltmak, adeti düzene sokmak, adet miktarını azaltarak kansızlığı önlemek, rahim ve yumurtalıkta kanserine karşı koruyucu etki gibi ek faydalarında vardır.

Rahim İçi Araç:
Spermin yumurta ile buluşmasını engelleyen bariyer görevi yapan doktor tarafından rahim içine yerleştirilen T yada Y şeklinde küçük aletlerdir. Gövdesi dediğimiz en uzun kenarda bakır sarmal ya da progesteron hormonu içeren silikon bir kapsül olabilir. Uzun süreli koruma sağlar.

Gebeliği Önleyici İğneler:
Rahim içine sperm geçişini önler, yumurtlamayı engeller. Aylık ve üç aylık iğneler vardır.

Deri Altı Kapsülleri:
Üst kol iç yüzeye deri altına doktor tarafından yerleştirilir. Rahim içine sperm geçişini önler, yumurtlamayı engeller, döllenmiş yumurtanın rahim içine yerleşmesini önler.

Doğum Kontrol Halkası:

Kadının kendisi tarafından vagene yerleştirilen küçük esnek halkalardır. 3 hafta kalır, 1 hafta çıkarılır. Östrojen ve progesteron hormonu içerir ve sistemik dolaşıma geçmediği için tercih sebebi olabilir.

Kadın Kondomu:

Tek tarafı kapalı ince bir kılıftır. Rahim ağzını örter ve içine sperm geçişini önler

Diyafram:

Şapka şeklinde bir araçtır. Rahim ağzını örterek spermin rahim içine geçişini önler.

Spermisitler:

Spermi vagen içinde öldüren, vagen içine yerleştirilen fitil, köpük veya tabletlerdir.

Tüplerin bağlanması:

Yumurtanın rahime geçmesini sağlayan yolun ameliyat ile bağlanmasıdır. Geri dönüşümlü değil kalıcı bir yöntemdir.

Prezervatif:

Kauçuktan yapılmış esnek ve ince kılıflardır. Spermin vagen içine dökülmesini önler. Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruma gibi bir avantajı vardır.

Vazektomi:

Sperm taşıyan kanallar ameliyat ile bağlanır. Kalıcı bir yöntemdir.

            Ülkemizde modern doğum kontrol yöntemlerinin kullanım oranı % 50 dir. Bu oran Mısır (%56,2), Tunus (%53), Zimbabve(%58), İran(%56) gibi sosyoekonomik olarak bizden daha geri ülkelere göre daha düşüktür. Yine aynı ülkelerle mukayese edecek olursak doğum kontrol hapı kullanımı Iran da %18, Cezayir de %45,9, Zimbabve de %43 iken bizim ülkemiz de sadece %9 dur. Prezervatif kullanımı ise İran da %5,6, Zimbabve de %1,4, Mısır da %1 iken bizim ülkemizde %19 dur.
             Ülkemizde modern yöntem kullanımının yaygınlaştırılması için daha çok bilinçlenme çalışmaları yapılması gerekiyor.

Dr. Yasemin YAKUT

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı

Kadıköy Şifa Sağlık Grubu