Pek çok aile ilk çocukları doğduktan kısa süre sonra ikinci bir çocuk sahibi olmak istiyor. Oysa yeni bir çocuğa hazır oluş kararı çok dikkatlice alınmalı ve yeni çocuğun doğum öncesi ve sonrası tüm aktörlerin gözünden dikkatlice düşünülmeli.

Biz çocuk terapistleri için çocuk doğduktan sonra evde nasıl bir ortam olduğu önemli bir bilgidir. Sizin için de bu önemli bir madde olmalı. Önden planlayın: Bebeğe ilk aylarda kim bakacak? Bakan kişiyi kim, nasıl destekleyecek? Ne zaman bebeğin bakımı kime devredilecek? Bu arada çocukla kim ilgilenecek?

İki çocuklu olmak, tek çocuklu olmaya kıyasla çok daha zordur. Birbirinden farklı kişiliklere sahip, birbirinden farklı gelişim seviyelerinde, ama aynı oranda sevgi ve ilgiye muhtaç iki çocuğun aileye yükü hem maddi hem manevi açıdan daha yoğun olacaktır. Maddi yükün hesaplanması tam olarak mümkün olmasa da, aile bütçesini zorlaması muhtemeldir; gerekli planlama önden yapılmalıdır.

Manevi yük ise birden fazla boyutta etkilidir. Hem anne, hem baba, hem çocuk, hem de bu bireylerin aralarındaki ilişki yeni çocuğun gelişinden etkilenir. Hamilelik ve lohusalık kadınlar için hem fiziksel hem de duygusal olarak yorucu bir deneyimdir. Bu yoruculuk doğum sonrası depresyona kadar ağır sonuçlar verebilmektedir. Üstelik annenin ikinci çocuk doğumunda ilgi ve sevgi vermesi gereken bir başka çocuk daha vardır. Annenin bu tempoyla beraber, bedenindeki değişimleri ve yaşayacağı duygusal çalkantıları kaldırabilecek güçte olması önemlidir.

Hamilelik daha ziyade kadınların yaşadığı bir süreç olsa da, hem hamilelikte hem de doğum sonrasında babanın da rolü büyüktür. Özellikle doğum sonrasında bebeğin hayata uyum sağlamaya çaluşma çabaları nedeniyle sıkça ağlaması, düzensiz uyuması gibi durumlarda hem annenin, hem de babanın sinirlerinin sağlam olması gerekir ki birinin yorulduğu noktada diğeri bayrağı devralabilsin. Burada ebeveynlerin güçlü durmasını sağlayacak bir alan, daha önce bir çocuk deneyimlerinin olmasıdır. Sahip oldukları deneyim hatırlanıp kullanılabilir.

Daha önce de belirttiğim gibi, anne ve babanın arasındaki ilişkinin sağlam olması da önemlidir. Bebeğin iki ebeveyn tarafından istenerek yapılması, hazır oluş üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Taraflardan birinin hazır olmayışı ikinci çocuk düşüncesinin ertelenmesini gerektirir. Yukarıda anlattıklarımı da ekleyerek şunu rahatça söyleyebilirim: Bebeğe ilişki sağlamken sahip olunur; ilişkiyi sağlamlaştırmak için bebek sahibi olunmaz.

Kardeşi de unutmamak lazım. Çocuğun hazır oluşu da belli bir oranda hesaba katılmalı. İlk çocuğunuzun doğum sırasında bir buçuk yaşında veya altında olacak olması sizin adınıza bakım zorluğu yaratabilir. İki yaş çocuğu "hayır" sözcüğünü ve anlamını keşfetmekte olduğu için sizinle sıkça inatlaşabilir. Çocuklar için 3-6 yaş arası ise Ödipal dönem olduğu için bir çocuğun kardeş doğumunu kabullenmekte en çok zorlanacağı dönemin bu yaş aralığı olduğunu söylemek mümkündür. Bütün çocukların her yaş döneminde bir gelişimsel mesele bağlamında desteğe ihtiyacı vardır. Bir yandan kendi gelişim sürecinin getirdiği meseleler ile başa çıkmaya çalışan çocuklar için ilginin ve sevginin ikiye bölünmesine alışmak zordur.

Öyle ya, bebeğin doğduğunda acilen karşılanması gereken ihtiyaçları var, ama ya büyük kardeşininkiler? Her çocuk içinde bulunduğu gelişimsel dönemin dışında kişiliği, annesi ve babasıyla o güne kadar yaşadığı ilişki örüntüsü gibi etkenler bağlamında kardeş fikrini farklı karşılar. Çocuğunuzu kardeşe hazırlamak ve bebeğin doğumundan sonra da ona sevildiğini hissettirmek sizin sorumluluğunuzdadır. Çünkü dönemine uygun ihtiyaçlarının yanı sıra, büyük kardeşin de sevilmeye ve desteklenmeye ihtiyacı vardır. İkinci doğmadan önce, birinci çocuk bütün ilgi ve sevgiyi alıyorken, özellikle büyükanne ve büyükbabalar tarafından sevgiyle ve ilgiyle sarmalanıyorken, kardeşi doğduğunda geri plana düşmektedir. Bu, zaten hassas olan çocuğu ciddi anlamda sarsar.

Bu soruna bir çözüm yolu olarak anne ve babanın ya da anne ve büyükannenin birer çocuğun sorumluluğunu üstüne alması sık rastlanan, kolaylaştırıcı görünen, ama doğru olmayan bir yaklaşımdır. Hem bebeğin, hem de büyük çocuğun hem anne hem de baba sevgisine eşit ihtiyacı vardır. Bir çocuğu "O büyüdü, küçüğün ihtiyaçları var" diyerek anne sevgisinden mahrum bırakmak ona yapılabilecek en büyük hatalardan biri olacaktır. Çocuklarla nöbetleşe ilgilenmek bir çözüm olabilir. İki ebeveyn de kendilerine vakit belirleyerek çocukla ve bebekle birebir vakit geçirebilir. Bütün bu anlattıklarım bağlamında, ilk çocuğun vereceği tepkileri göğüslemeniz ve kardeş doğumundan sonra da çocuğunuza yönelik ilginizi diri tutmanız mümkün değilse çocuk için biraz beklemeniz gerekebilir.

Çocuklar büyürken yaşanacak kardeş çatışmalarının yönetimi, evde iki çocuğun yaşaması ve çalışması için yeterli ortam olması, çocuklar arasında sevgi ve disiplin konusunda eşit bir ortam yaratılması, kardeşlerin güçlü ve zayıf yanlarının farklı olabileceğinin kabul edilmesi de göz önüne alınması gereken ancak burada detaylı bahsetmeyeceğim konular.

Bir çocuğun sorumluluğunu üstlenmek zor ama ödüllendirici bir deneyim. İkincisi için daha da dikkatli düşünmek gerekiyor, çünkü hem maddi hem de manevi açıdan herkesin yükü iki katına çıkıyor. Yine de, etraflıca düşündükten, planladıktan ve hazır hissettikten sonra neden olmasın?

Uzm. Kl. Psk. Nazlı Akay