Son zamanlarda zeka oyunlarını günlük hayatta sıkça duyar olduk. Ancak zeka oyunları nedir, gerekli midir, çocuklarımıza faydası nedir, gerçekten biliyor muyuz? Gazetelerde okuyor, radyo ve televizyonda işitiyoruz. Birçok okulda, eğitim kurumunda zeka ve akıl oyunlarına yönelik özel sınıflar açılıyor. Ebeveynler çocuklarını bu tür eğitimlere gelişi güzel araştırma yapmadan gönderiyor.

Zeka oyunları tarihi insanlık tarihi kadar eski olmakla birlikte neden günümüzde popüler olmaya başladı dersiniz? Zeka oyunu veya zihin sporu denilince akla ilk “SATRANÇ” geliyor. Birçok kişi tarafından satrancın zeka ile ilişkili bir oyun olduğu, insanları düşünmeye yönelttiği kabul edilmiş durumda. Oysa satranç haricinde insanların zihin gelişimine destek olacak birçok zeka oyunu bulunmaktadır.

Milli Eğitim Bakanlığı okullarda öğrenciler için seçmeli kulüp dersi olarak satranç oyununa ilaveten geniş kapsamlı zeka oyunları dersinin de görülmesine izin verdi. Yani okullarda öğrenciler kendilerine sunuluyorsa seçmeli ders olarak zeka oyunlarını da seçebilirler, bu konuda eğitim alabilirler.

ZEKA OYUNU NEDİR ?

Herhangi bir özel bilgi ve beceri gerektirmeden, belirlenmiş kurallar içinde akıl yürüterek oynanan oyunlara zeka oyunları denmektedir. Zeka oyunları genel anlamda bir terim olmakla birlikte konu başlığı altında bir çok oyunu içermektedir. Çocukların algı ve hafızasının geliştirilmesi ve güçlendirilmesi için kullanılabilir. Bu nedenle çocuklarımızın sadece derste değil, diğer zamanlarda da zeka ve akıl oyunlarını oynamayı alışkanlık haline getirmeleri gerekmektedir.

Zeka oyunları tarihi, insanlık tarihi kadar eskidir demiştik. Eski mısır dönemi matematikçilerin akıl oyunlarıyla ilgili çalışmaları ve problemleri müzelerde sergilenen yazmalarda görülmüştür. Zeka oyunlarının bir çoğu Çin, Hindistan gibi doğu bilgelerinin ortaya çıkardığı ve zamanla tüm Dünya’ya yayılmış oyunlardır.

Zeka oyunlarının en yaygını satrançtır. Hikayesi de oldukça ilginçtir. Efsaneye göre o dönemin Hint şahı, bilgelerinden kendini hem eğlendirecek hem de düşündürecek farklı bir oyun istemiştir. Bilge Sisa da satranç oyununu hazırlayarak şaha sunmuştur. Hint şahı oyunu çok beğenir ve satranç oyununu hazırlayan bilge Sisa’yı ödüllendirmek ister ve "dile benden ne dilersen" der. Bilgin Sisa “Şahım, takdir ederseniz biraz buğday vermeniz yeter” der. Şah şaşırır ve "birkaç çuval buğdayın lafımı olur, ne kadar istiyorsan bir çuval fazlasını vereyim, Sisa" der. "Söyle ne kadar istiyorsun?" diye sorar. Bilgin Sisa alaycı bir gülüş ifadesiyle “Şahım, ben fazlasını istemem. Satranç tahtası üzerine ilk kareye 1, ikinci kareye 2, üçüncü kareye 4, dördüncü kareye 8 ve sonrasında her kare için katlamalı şekilde buğday koyarak 64 kare ne kadar buğday alırsa o kadar bana yeter“ der. Hint şahı hizmetlilerine buğday miktarının hesaplanarak bir buğday bile fazlasının verilmemesini söyler. Hesap yapmaya başlayan hizmetliler şaşkınlık içinde kalır çünkü toplanan buğday miktarı o kadar çoktur ki; Hindistan’daki buğday yetmeyecektir. İşlem sonunda çıkan sonuca göre verilmesi gereken buğday tanesi 18.446.744.073.709.551.615 ‘tir. Okuyun bakalım okuyabilirseniz :). Bu kadar buğday tanesi toplamda 570 milyar ton üzeri buğday demektir ki Dünya’daki tüm buğdaylar toplansa iseği karşılamaya yetmemektedir. İşte satranç oyununu yaratan doğu bilgesinin üstün zekası.

ZEKA OYUNLARININ GENEL AMACI

Zeka oyunları çocukların problemleri algılama ve değerlendirme kapasitelerinin geliştirilmesi, problemlere farklı şekillerde bakabilme, hızlı ve doğru karar verebilme, bir konuya odaklanabilme, plan yapma, akıl ve mantık yürütme becerilerinin geliştirilmesini sağlamaktadır. Çocukların yaşına ve karakterine uygun piyasada değişik şekillerde zeka oyunları mevcuttur.

1 yaşından itibaren çocuklar boşlukların içine uygun şekilleri atmayı, çeşitli legoları dizerek kuleler yapmayı, çeşitli objeleri diğer objelerin içine koymayı öğrenir. Bu yaştan itibaren çocuklarımızın kendine uygun zeka geliştirici oyuncaklarla oynamasına imkan tanımalıyız. Evde çocuğunuzla birlikte nitelikli vakit geçirmenizi sağlayan zeka oyunları genelde çocuğun ilk yıllarında aile tarafından önemsenir. Düşünsenize çocukların ilk yıllarında objeleri doğru yerlere yerleştirmesi bile aile bireylerine heyecan ve mutluluk verir çünkü bu durum çocuğun zeka göstergesi gibidir ama nedense ilerleyen yaşlarda bu tür zeka oyunlarının yerini daha albenili oyuncaklar alır ve zeka oyuncakları önemini kaybeder ya da aile bireyleri sıkılmaya başladığı için bir kenara bırakılır.

Zeka oyunları çocukların problemleri algılama ve değerlendirme kapasitelerinin geliştirilmesinde önemli rol oynar. Çocukların olaylara farklı bakış açılarından bakabilme, problemlerle karşılaştıklarında hızlı ve doğru karar verebilmeleri zeka oyunlarının genel amaçlarındandır. Zeka oyunlarıyla düzenli ilgilenen bireylerin bilişsel becerileri ve kapasitelerinin arttığı bilimsel çalışmalarla tespit edilmiştir. Ayrıca bireysel zeka oyunlarının yanı sıra grup çalışmalarında bulunan çocukların kendi yeteneklerini ve bilinmeyen potansiyellerini ortaya çıkarmak veya daha iyi tanımak için fırsatlar yaratacaktır.

Zeka oyunları her yaşta oynanabilen oyunlardır. Kimi zaman hoşça vakit geçirmek amaçlı oynanabilir, kimi zaman gelişim amaçlı oynanabilir. Ne amaçlı olursa olsun zeka oyunları ailemizin bir parçası olmalıdır. Ailece birlikte oynanan oyunlar ve yapılan faaliyetler çocuklarınızın bilişsel, duygusal, düşüncesel ve zihinsel işlevlerini olumlu yönde etkileyecektir.

TURGAY ÜLKER

Akıl ve Zeka oyunları Eğitmeni,

Üst Kademe Satranç Antrenörü, Spor Koçu