20913
5 yaş çocuğunun en belirgin özelliği dinginliğidir. Yapabilirliği arttıkça daha kendine yeter, daha sosyal ve uyumlu bir tablo çizer. Aşağıda 5 başlık altında bu yaş çocuklarının göstermelerini beklediğimiz davranışlar yer almaktadır. Gelişimin bir süreç olduğu göz önünde bulundurulursa beklentimiz adım adım her bir beceriyi yapabilir hale gelmeleridir. Anne-baba olarak bizlere düşen de çocuğunuzun yapabilirlikleri ile ilgili farkında olmak ve ihtiyaç duyduğu alanlarda destek olmaktır.
4 yaş çocuklarının yapabildiklerine ek olarak 5 yaş çocuğu bunları da yapabilir:
BEDENSEL GELİŞİM
* Beden koordinasyonları gelişmiştir. Güvenli zıplar, tırmanır ve sallanabilir.
* Ayaklarını birleştirerek 10 kez öne doğru zıplayabilir.
* 6 kez geriye doğru zıplayabilir.
* Denge tahtası ya da ince bir çizgi üzerinde yürüyebilir.
* Merdivenleri ayak değiştirerek çıkıp inebilir.
* Tek ayak üzerinde 5-10 sn durabilir.
* 5 kez tek ayak üzerinde sıçrayabilir.
* 3 tekerlekli bisikleti iyi kullanabilir.
* İp atlayabilir, çömelebilir.
* Yerden 5 cm yükseklikteki bir ipin üzerinden atlayabilir.
* Parmak uçlarında koşabilir.
* İçi su dolu bir kabı taşıyabilir.
* Nesnelerle 10’a kadar sayı sayabilir.
* Makasla basit şekilleri kesip yapıştırabilir.
* Ayaklarını birleştirerek 10 kez öne doğru zıplayabilir.
* 6 kez geriye doğru zıplayabilir.
* Denge tahtası ya da ince bir çizgi üzerinde yürüyebilir.
* Merdivenleri ayak değiştirerek çıkıp inebilir.
* Tek ayak üzerinde 5-10 sn durabilir.
* 5 kez tek ayak üzerinde sıçrayabilir.
* 3 tekerlekli bisikleti iyi kullanabilir.
* İp atlayabilir, çömelebilir.
* Yerden 5 cm yükseklikteki bir ipin üzerinden atlayabilir.
* Parmak uçlarında koşabilir.
* İçi su dolu bir kabı taşıyabilir.
* Nesnelerle 10’a kadar sayı sayabilir.
* Makasla basit şekilleri kesip yapıştırabilir.
BİLİŞSEL GELİŞİM
* Kelimelerin anlamını merak eder ve sıklıkla soru sorar.
* Neden sonuç ilişkilerini merak eder.
* Zaman, mekan ve miktar kavramlarını bilebilir.
* Arasında, yanında, önünde, arkasında gibi yön kavramlarını bilebilir.
* Bir nesnenin diğerine göre ağır ya da hafif olduğunu söyleyebilir.
* İlk, orta ve son pozisyonlarını isimlendirebilir.
* Yaptığı resimleri anlatabilir.
* 8 rengi isimlendirebilir.
* Şarkının 5 satırını söyleyebilir.
* 1’den 20’ye kadar sırayla sayabilir.
* Modele bakarak nesnelerle örüntü oluşturabilir.
* Bir resimde gördüğü 4 nesneyi hatırlayabilir.
* Daire, üçgen, artı gibi bazı şekilleri kopya edebilir.
* Nesneleri şekil, büyüklük ve miktarlarına göre gruplayabilir.
* Baş, gövde, kollar ve bacakları içeren bir insan resmi çizebilir.
* Resimdeki nesnenin eksik parçalarını gösterip isimlendirebilir.
* Ard arda verilen 3 komutu yerine getirebilir.
* Arasında, yanında, önünde, arkasında gibi yön kavramlarını bilebilir.
* Bir nesnenin diğerine göre ağır ya da hafif olduğunu söyleyebilir.
* İlk, orta ve son pozisyonlarını isimlendirebilir.
* Yaptığı resimleri anlatabilir.
* 8 rengi isimlendirebilir.
* Şarkının 5 satırını söyleyebilir.
* 1’den 20’ye kadar sırayla sayabilir.
* Modele bakarak nesnelerle örüntü oluşturabilir.
* Bir resimde gördüğü 4 nesneyi hatırlayabilir.
* Daire, üçgen, artı gibi bazı şekilleri kopya edebilir.
* Nesneleri şekil, büyüklük ve miktarlarına göre gruplayabilir.
* Baş, gövde, kollar ve bacakları içeren bir insan resmi çizebilir.
* Resimdeki nesnenin eksik parçalarını gösterip isimlendirebilir.
* Ard arda verilen 3 komutu yerine getirebilir.
SOSYAL & DUYGUSAL GELİŞİM
* Meraklı ve girişkendir.
* Kendine çok güvenir (ben yaparım, ben bilirim vb)
* Toplumsal rolleri bilir.
* Kendisinin ve etrafındakilerin cinsiyetlerini bilir.
* Kurallı ve yarışmacı oyunlardan hoşlanır.
* Bir sorunu olduğunda yardım isteyebilir.
* 20-30 dk tek başına bir etkinliği sürdürebilir.
* 20 dk süreyle 2-3 çocuk ile birlikte oynayabilir.
* Grup içinde sırasını bekleyebilir.
* Başkalarına ait nesneleri kullanmak için izin isteyebilir (%75 oranında)
* Yetişkinlerin konuşmalarına katılabilir.
* Duygularını dile getirebilir ve nedenlerini açıklayabilir.
* Yüksek ses, karanlık ve bazı hayvanlardan korkabilir.
* Başkaları için şarkı söyleyip dans edebilir.
* Kendine çok güvenir (ben yaparım, ben bilirim vb)
* Toplumsal rolleri bilir.
* Kendisinin ve etrafındakilerin cinsiyetlerini bilir.
* Kurallı ve yarışmacı oyunlardan hoşlanır.
* Bir sorunu olduğunda yardım isteyebilir.
* 20-30 dk tek başına bir etkinliği sürdürebilir.
* 20 dk süreyle 2-3 çocuk ile birlikte oynayabilir.
* Grup içinde sırasını bekleyebilir.
* Başkalarına ait nesneleri kullanmak için izin isteyebilir (%75 oranında)
* Yetişkinlerin konuşmalarına katılabilir.
* Duygularını dile getirebilir ve nedenlerini açıklayabilir.
* Yüksek ses, karanlık ve bazı hayvanlardan korkabilir.
* Başkaları için şarkı söyleyip dans edebilir.
DİLSEL GELİŞİM
* Yeni şeyler öğrenmek için sürekli soru sorar.
* Tüm sesleri çıkartabilir.
* Nefesini doğru kullanarak kelimeleri doğru telaffuz edebilir.
* 6 kelimeden oluşan uzun cümleler kurabilir.
* Dil bilgisi kurallarına uygun konuşabilir.
* İsimlerin mülkiyet bildiren hallerini kullanabilir (örn: babamın)
* Ben, bana, benim ifadelerini doğru yerde kullanabilir.
* “Gitti, yaptı” gibi geçmiş zaman eklerini uygun yerlerde kullanabilir.
* Kelimelerin çoğul hallerini kullanabilir.
* Benzer ve zıt kavramlarını anlayabilir.
* Olayları ve masalları konu sırasını bozmadan anlatabilir.
* Dinlediklerini resim, müzik drama vb yollarla sergileyebilir.
* Belirli bir sınıfa ait olmayan resmi isimlendirebilir (örneğin hayvan olmayanı)
* Tüm sesleri çıkartabilir.
* Nefesini doğru kullanarak kelimeleri doğru telaffuz edebilir.
* 6 kelimeden oluşan uzun cümleler kurabilir.
* Dil bilgisi kurallarına uygun konuşabilir.
* İsimlerin mülkiyet bildiren hallerini kullanabilir (örn: babamın)
* Ben, bana, benim ifadelerini doğru yerde kullanabilir.
* “Gitti, yaptı” gibi geçmiş zaman eklerini uygun yerlerde kullanabilir.
* Kelimelerin çoğul hallerini kullanabilir.
* Benzer ve zıt kavramlarını anlayabilir.
* Olayları ve masalları konu sırasını bozmadan anlatabilir.
* Dinlediklerini resim, müzik drama vb yollarla sergileyebilir.
* Belirli bir sınıfa ait olmayan resmi isimlendirebilir (örneğin hayvan olmayanı)
ÖZBAKIM BECERİLERİ
* Kendi başına giyinebilir. (Giysilerinin düğmelerini ilikleyip çözebilir. Fermuarın alt kısmını birbirine geçirebilir. Ayakkabılarının bağcıklarını bağlayabilir.)
* Elini yüzünü yıkayabilir.
* Saçlarını ve dişlerini fırçalayabilir.
* Zamanında tuvalete gidip ihtiyacını gidererek sifonu çekebilir.
* Tuvalete gitmesi gerektiğinde uykusundan uyanabilir, bütün gece altı kuru kalabilir.
* Gerektiğinde hatırlatılmadan burnunu sümkürüp temizleyebilir (% 75 oranında)
* Sırtı ve ensesi hariç kendini yıkayabilir.
* Yiyecekler için uygun araç gereçleri kullanabilir.
* Ekmeğin üzerine yumuşak besinleri bıçakla sürebilir.
* Bez getirip yere dökülenleri temizleyebilir.
* Elini yüzünü yıkayabilir.
* Saçlarını ve dişlerini fırçalayabilir.
* Zamanında tuvalete gidip ihtiyacını gidererek sifonu çekebilir.
* Tuvalete gitmesi gerektiğinde uykusundan uyanabilir, bütün gece altı kuru kalabilir.
* Gerektiğinde hatırlatılmadan burnunu sümkürüp temizleyebilir (% 75 oranında)
* Sırtı ve ensesi hariç kendini yıkayabilir.
* Yiyecekler için uygun araç gereçleri kullanabilir.
* Ekmeğin üzerine yumuşak besinleri bıçakla sürebilir.
* Bez getirip yere dökülenleri temizleyebilir.
NE ZAMAN BİR UZMANA DANIŞILMALI?
* Eğer çocuğunuz,
* Aşırı agresif, korkmuş ya da utangaç davranışlar sergiliyorsa,
* Sizden ayrılamıyorsa,
* Dikkati kolaylıkla dağılıyor ve herhangi bir aktiviteye 5 dakikadan fazla konsantre olamıyorsa,
* Başka çocuklarla oyun oynamak ilgisini çekmiyorsa,
* Genel olarak insanlara cevap vermeyi reddediyorsa,
* Oyunlarında hayali ya da taklidi nadiren kullanıyorsa,
* Çoğu zaman mutsuz ya da üzgün görünüyorsa,
* Diğer çocuklar ya da yetişkinlerden uzak görünüyor ya da kaçınıyorsa,
* Sınırlı sayıda duygu ifadesi varsa,
* Yemek, uyumak ya da tuvalete gitmede sorun yaşıyorsa,
* Hayal ve gerçeği ayırt edemiyorsa,
* Alışılmadık şekilde pasif görünüyorsa,
* İki parçalı yönergeleri anlamıyorsa,
* Adını ve soyadını söyleyemiyorsa ,
* İfadelerinde çoğul eklerini ya da geçmiş zamanı kullanamıyorsa,
* 6-8 blokla kule yapamıyorsa,
* Boya kalemlerini kavramakta rahatsız görünüyorsa,
* Kıyafetlerini çıkartmada zorluk yaşıyorsa,
* Dişlerini fırçalayamıyor, ellerini yıkayıp kurulayamıyorsa bir uzmana danışmanızda fayda vardır.
* Sizden ayrılamıyorsa,
* Dikkati kolaylıkla dağılıyor ve herhangi bir aktiviteye 5 dakikadan fazla konsantre olamıyorsa,
* Başka çocuklarla oyun oynamak ilgisini çekmiyorsa,
* Genel olarak insanlara cevap vermeyi reddediyorsa,
* Oyunlarında hayali ya da taklidi nadiren kullanıyorsa,
* Çoğu zaman mutsuz ya da üzgün görünüyorsa,
* Diğer çocuklar ya da yetişkinlerden uzak görünüyor ya da kaçınıyorsa,
* Sınırlı sayıda duygu ifadesi varsa,
* Yemek, uyumak ya da tuvalete gitmede sorun yaşıyorsa,
* Hayal ve gerçeği ayırt edemiyorsa,
* Alışılmadık şekilde pasif görünüyorsa,
* İki parçalı yönergeleri anlamıyorsa,
* Adını ve soyadını söyleyemiyorsa ,
* İfadelerinde çoğul eklerini ya da geçmiş zamanı kullanamıyorsa,
* 6-8 blokla kule yapamıyorsa,
* Boya kalemlerini kavramakta rahatsız görünüyorsa,
* Kıyafetlerini çıkartmada zorluk yaşıyorsa,
* Dişlerini fırçalayamıyor, ellerini yıkayıp kurulayamıyorsa bir uzmana danışmanızda fayda vardır.
KAYNAKÇA:
YA-PA “Uzman dosyası”
Portage Erken Eğitim Rehberi
University of Nevada, “Developmental Milestones Preschooler”
http://www.acevokuloncesi.org/download/4_5_yas_gelisim_ozellikleri.pdf
The Early Childhood Direction Center, Developmental Checklists Birth to Five, 2006
Portage Erken Eğitim Rehberi
University of Nevada, “Developmental Milestones Preschooler”
http://www.acevokuloncesi.org/download/4_5_yas_gelisim_ozellikleri.pdf
The Early Childhood Direction Center, Developmental Checklists Birth to Five, 2006
NOT: Bu yazıyı okumadan evvel bir önceki yaş döneminin özelliklerini gözden geçirmenizde fayda var. Zira çocuğunuzun kendi yaş grubunda zorlandığı alanlar varsa bir önceki yaş grubunun gelişim özelliklerinde yapamadığı davranışlar var mı bilmeniz ve desteklemeye oradan başlamanız önemli. Okumamış olanlarınız için;
Psk. Dan. Yelda ARSLAN